Redakcija NP BIOGRADSKA GORA PRAŠUMA KOJA KRASI EVROPU
Piše: Božidar Proročić
Izmedu rijeka Lima i Tare, u središnjem dijelu Bjelasice, nalazi se nacionalni park Biogradska Gora, i u okviru njega jedna od tri posljednje evropske prašume. Ovaj basen je zašticen od 1878. godine, kada je postao takozvani Kraljev zabran – poklon tadašnjem kralju Nikoli. I tada je, dakle, postojala svijest o neophodnosti cuvanja Biogradske Gore za buducnost. Zaista, ona je ostala gotovo netaknuta – svijetao primjer ideje Crne Gore kao ekološke države. Glacijalni oblici reljefa – visoki planinski vrhovi i gleceri prave divan kontrast sa jezerima i livadama. Iako su ti vrhovi visoki i preko 2000 m (najviši je vrh Crna Glava – 2139 m nadmorske visine) i pojedine vrste drveća u prašumi visoke 40-50 metara, predio izgleda veoma pitomo. U samom srcu prašume, na 1094 m nadmorske visine, nalazi se Biogradsko jezero. Neponovljivu plavo-zelenu boju daje mu gusta šuma koja se u njemu ogleda, sa svojih 86 vrsta dendroflore, od kojih su mnoge zašticene (u nacionalnom parku Biogradska Gora se, inace, nastanjuje 20% endema Balkanskog poluostrva). Ljubitelji prirode stvarno mogu uživati u šetnjama šumama smrce, jele, bukve, brijesta, hrasta ili lipa, a ornitolozi i ljubitelji ptica-u posmatranju leta orla ili jastreba. Od krupnije divljači, cesti su jeleni, divokoze, medvjedi i vukovi. Ovdje se može vidjeti cak 80 vrsta leptirova – 40% ukupnog broja vrsta u Crnoj Gori.
Nacionalni park Biogradska gora je osnovan 1952. godine. Smješten u prostoru sjevero-istočne Crne Gore, između rijeka Lim i Morača, u središnjem dijelu planine Durmitor, zahvata površinu od 5.650 hektara. Omeđen planinskim visovima, ispresijecan potocima i uvalama, ukrašen prelijepim jezerima, okićen vjekovnim šumama i pitomim livadama, predstavlja veličanstven dar prirode. Postoje obilježja svih mjesta, predjela, regija, nešto kao matrica; u užem smislu vezano za gradove po kojoj ih prepoznajemo; ili ona nedokučiva magija savršenog sklada prirode koju obavezno prate misteriozni nastanci. Pa tako, nađemo li se u središnjem dijelu, u samom srcu Crne Gore, nedaleko od Pljevalja život će nam najednom postati uzbudljiviji, jer sa vrha Durmitora možemo odjednom vidjeti cijelu Crnu Goru kao na dlanu. Za samo par sati hoda naći ćemo se u NP Biogradska Gora – u jednoj od poslednje tri prašume u Evropi, a odvažimo li se zakoračiti još malo dublje ka samoj dubini planine, nabasaćemo na ono najlepše: na smaragdne boje prekrasnog Biogradskog jezera. Brzo ćemo shvatiti kako je tu sve na svom mjestu: i stoljetne šume, i raznobojno cvijeće, i legenda o postanku jezera koja od davnina pripovijeda. Ali ostalo je nešto i po mjeri vila – daleko od očiju javnosti, lijepo i ćudljivo na svoj način mistično i egzotično.
Biogradska Gora nije samo prirodno remek-djelo, nego i pravi etnološki trezor. Na obodima prašume, u katunima i selima, mogu se zapaziti kolibe, vodenice, savardaci – autohtona, narodna arhitektura, kao i arheološka nalazišta. I toponimi (Sjerogoste, Kraljevo Oko, Ganovaca itd) svjedoce o dugoj istoriji ovog kraja, ali i njegovoj nepromjenljivosti kroz vrijeme. Zaista, na Biogradskoj Gori istorijsko vrijeme kao da ne postoji, ali zato postoji ono ciklicno, koje se može pratiti po neopisivim igrama i promjenama boja šume, ili po oživljavanju i ponovnom zamiranju katuna tokom godine. U bistroj jezerskoj vodi ogleda se sva ljepota drevne šume, na dužini od oko hiljadu i prosječnoj širini od oko četiristo metara, dajući modrozelenu boju skoro providnoj vodi, posebno njenom sjevernom dijelu obale koju još zovu i Jarčeva strana. Kako samo nestvarno izgledaju u odrazu staklaste vode džinovska bukova stabla stara i preko petstotina godina, prečnika prerko stopedeset santimetara i visine do pedeset metara. Prizor do te mjere pobuđuje maštu i ostavlja utisak duboke misterije, da bi svako ko bi pokušao dirnuti u taj prirodni sklad, bio zarobljen u tamne predjele prašume, gde se sunce jedva probija, a miris šumskosg rastinja ukazuje na ogromnu raznovrsnost biljnih i životinjskih vrsta, koje su prirodni čuvari I živi štit od svakog narušitelja.Znamenitosti prašumskog rezervata, ostale prirodne vrijednosti i pejzažne ljepote nacionalnog parka kandiduju ovo područje za uključenje u Svjetsku prirodnu baštinu i međunarodni ekološki program Čovjek i biosfera.
Istorija je na ovim prostorima ostavila duboke tragove. Kulturno-istorijska nasleđa nacionalnog parka čine arheološki lokaliteti, sakralni spomenici, narodno graditeljstvo. Brojni autohtoni objekti narodne arhitekture u selima i katunima, kuće, brvnare, kule, vodenice rasuti su po obodu prašumskog rezervata planine Bjelasice. Vrlo slikovito i atraktivno deluju katuni Pešica rupe, Vranjak, Siska, Vragodo. Ljeti padine ožive, katuni se ispune, a proplanci zaspu zvucima čaktara. Uz neopisive prirodne ljepote, na svakoj trasi pratiće vas autohtoni objekti narodne arhitekture i lokalni ljudi sa svojim zanimljivim pričama i kulinarskim majstorijama. Ako ste ljubitelj planinarenja, imate priliku da osvojite najviši vrh Bjelasice, Crnu glavu (2137 m), s kojeg se odlično vidi još jedno lijepo jezero – Ursulovačko.
U ovoj kalendarskoj godini zahvaljujući direktoru NPCG gospodinu Elviru Klici i uposlenima realizovano je niz značajnih projekata u okviru NP ,,Biogradska gora.”Novitet u turističkoj ponudi ovog parka, predstavlja ,,Posmatranje medvjeda”, koju Nacionalni parkovi Crne Gore realizuju u saradnji sa Parkovima Dinarida.U sklopu ovog projekta napravljena je Marketing strategija posmatranja medvjeda u okviru koje su nadzornici parka prošli specijalne obuke za vodiče. Takođe, pomenutim projektom u tekućoj godini postavljenje su platforme sa kojih su posjetioci mogli da posmatraju medvjede, kao i formiranje Centra za posjetioce i suvenirnice koje se nalaze u sklopu Upravne zgrade NP ,,Biogradska Gora” u Kolašinu. Otvaranjem Centra za posjetioce i suvenirnice u Kolašinu, u kojoj će lokalni proizvođači moći da plasiraju svoje proizvode i rukotvorine.Kao nova ponuda u okviru ukupne ponude NP ,,Biogradska gora” tokom ove godine bile su i organizovane posjete Botaničkoj bašti-spomeniku prirode, koja je od decembra 2018. povjerana Nacionalnim parkovima Crne Gore na upravljanje. Na ovaj uprava NPCG i gospodin Elvir Klica daju veliki doprinos očuvanju ovog izuzetnog rezervata prirode. U saradnji sa Upravom za javne radove, Privrednom komorom Crne Gore u sklopu projekta „Razvoj niskokarbonskog turizma u Crnoj Gori“ čiji je implementator UNDP, Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore realizovalo je proces nabavke dva turistička voza za organizovani prevoz turista od ulaza Kraljevo kolo do Biogradskog jezera. Ovim vidom transporta NPCG umanjili ne samo zagađenje od automobila tokom jula i avgusta, kada park bilježi najveći broj posjeta, već i saobraćajnu buku i gužvu na pomenutom putnom pravcu. No uprava NPCG tu se ne zasustavlja stalno je angažovana na pripremi i inplementaciji novih projekata kojima se ovaj dragulj prirode čuva i prezentuje na najljepši mogući način čime se pokazuje izuzetno velik rad na očuvanju NP ,,Biogradska gora.”
