Redakcija 30 godina Zavičajnog muzeja ,,Ganića kula“ Rožaje
JU Zavičajni muzej ,,Ganića kula“ Rožaje je jedna od najznačajnih ustanova kulture u Rožajama, koja ove godine obilježava 30 godina od osnivanja. Ova ustanova postoji i radi tri decenije, sa uspjehom čuva, štiti i prezentuje kulturnu baštinu ovog grada, i afirmiše tradiciju ovog kraja, kulturu i sve relevantne sadržaje folklornog i duhovnog bogatstva ovog podneblja. U godini jubileja želim da ukažem na značaj obilježavanja 30-to godišnjice osnivanja ove ustanove.
”Autor teksta je na krajnje jednostavan, stručan i pregledan način u sažetoj formi istakao istorijat formiranja Zavičajnog muzeja ,,Ganića kula” Rožaje. Kvalitetnim sadržajem predmetni tekst nam daje uvid u razvoj muzeja, koji je za vrlo kratko vrijeme prerastao u simbol Rožaja i okoline svojom prepoznatljivošću njegujući tradiciju.
Kolega Kalač je u kratkim poglavljima naveo najvažnije elemente nastanka i koncepta muzeja i predložio njegov dalji razvoj na savremen način u skladu sa principima struke.”dr Dejan Gazivoda, arheolog
Istorijat Muzeja
Muzej je osnovan Odlukom Skupštine opštine Rožaje 26. aprila 1991. godine. Sa radom je započeo koju godinu kasnije, a u pocetku bio smješten više godina u iznajmljenim prostorijama Hajrana Kalača, koje su se nalazile u tržnom centru Stara čaršija. Nova zgrada Zavičajnog muzeja ,,Ganića kula“ 2001. godine je obnovljena i adaptiranana drugoj lokaciji za potrebe Muzeja, po uzoru na nekadašnju ,,Ganića kulu“ iz 1797. godine, tako da 30. septembara 2007. godine, povodom Dana opštine Rožaje, Zavičajni muzej dobija novi dom – kopiju Ganića kule, gdje se i danas nalazi, u neposrednoj blizini gradskog trga i OŠ ”Mustafa Pećanin”. Muzej se nalazi na grbu opštine Rozaje.
Za prvog direktora Muzeja u izgradnji imenovan je dr Vehbo Hot, koji je tu funkciju obavljao do svog odlaska u inostranstvo. Nakon njega za direktora muzeja imenovan je prof. Mehdija Husić, koji je dao neizmjerljiv doprinos u sakupljanu eksponata i formiranju Zavičajnog Muzeja ,, Ganića kula“ Rožaje.
Zavičajni muzej ,,Ganića kula“ Rožaje od svog osnivanja podržava različite manifestacije kao što su: Septembarski dani kulture u Rožajama, Rožajsko kulturno ljeto, Dani evropske baštine i Noć Muzeja.
Zavičajni muzej je 2012. godine dao veliki značaj na nematerijalnu kulturnu baštinu opštine Rožaje, a popisano je 12 elemenata, od kojih izdvajamo određeni broj nematerijalnog kulturnog dobra: pripremanje halve, izrada ojica, običaja kna i Muslimansko mirovno vijeće.
Zavičajni muzej,, Ganića kula“ Rožaje 2015. godine sproveo arheološka istraživanja na lokalitetu ,,Izlit“, iznad Ganića krša.
Muzej se 2016. godine po prvi put, takođe, pridružio manifestaciji ,,Dani evropske bašine“ izložbom: Ženske narodne nošnje rožajskog kraja iz fonda Zavičajni muzeja ,,Ganića kula“ Rožaje, autora Omera Kalača. Ministarstvo kulture Crne Gore je podržalo izložbu i odredilo da to bude glavni kulturni događaj za vrijeme manifestacije. ,,Dani evropske baštine“ je kulturni događaj građana Evrope i predstavlja zajedničko kulturno nasljeđe. Koristi se za promociju različite kulture, običaja, tradicije, lokalne veštine i umjetnosti. Obilježava se u 50 zemalja Evrope svakog septembra. Inacijetiva je pokrenuta 1985. godine, u Francuskoj.
Zgrada Muzeja
Kula potiče od turske riječi ,,kule“ i arapske ,,gulla” – (vrsta utvrđene građevine od kamena, višespratna kamena zgrada za stanovanje). Najpoznatija kula u Rožajma i šire je Ganića kula.
Nova zgrada Zavičajnog muzeja ,,Ganića kula” je sagrađena od kamena i drveta. Kula se sastoji iz prizemlja i dva sprata, koji su ozidani od lomljenog kamena, dok je treći sprat, tzv” čardak”, napravljen od drveta. U prizemlju kule postoje nekoliko otvora, a svrha tih otvora je bila da posluže kao puškarnice. Pokrivena je šindrom( drvenim krovnim pokrivačem). Spoljašni izgled kule ostavlja utisak velike građevine.
.
Muzejska djelatnost
Obavljanje muzejske djelatnosti obuhvata: sakupljanje, čuvanje i zaštitu muzejskog materijala, istraživanje, stručnu i naučnu obradu, dokumentovanje, sistematizaciju u zbirke, prezentaciju i valorizaciju muzejskog materijala i muzejskih lokaliteta. Prema organizacionoj strukturi Zavičajni muzej je komplesnog tipa. Muzejska djelatnost Zavičajnog muzeja u Rožajama obavlja se u okviru stručnih zbirki, i to: etnografska, numizmatička i umjetnička, kao i brojne podzbirke.
Zavičajnim muzejom ,,Ganića kula’’ Rožaje upravlja Savjet ustanove, koji ima predsjednika i četiri člana. Ustanovom rukovodi direktor. Sakupljanje muzejskih predmeta je vršeno arheološkim istraživanjem sa teritorije opštine Rožaje, poklonima, otkupom i na drugi način, u skladu sa Zakonom.
Muzej u svom radu posebnu pažnju je posvetio djeci, učenicima i mladim kroz radionice, okrugle stolove i stručno vođenje kroz stalnu postavku muzeja.
Muzej danas raspolaže sa hiljadu i trista devetnest muzejskih predmeta, prikupljenih na teritoriji opštine Rožaje, koji su većinom izloženi u stalnoj postavci muzeja i razvrstani u zbirke i podzbirke, dok se jedan dio predmeta nalazi u depou muzeja.
Muzej se može pohvalit dobrom saradnjom sa Ministarstvom kulture Crne Gore, ustanovama kulture, muzejima, loklanim i državnim organima, Narodnim muzejem Crne Gore, Upravom za zaštitu kulturnih dobara, nevladinim organizacijama i kulturnim stvaraocim.
Prethodnih godina Muzeje je dao poseban akcenat na stručno osposobljavanje zaposlenih i stekli stručna zvanja u muzejskoj djelatnosti.
Zaštita muzejskog materijala
Muzeji su duzni po Zokonu o muzejskoj djelatnosti da sprovode preventivnu i trajnu zaštitu muzejskog materijala, muzejskih predmeta i muzejske dokumentacije. Preventivna zaštita obuhvata: obezbjeđivanje optimalnih mikroklimatskih i svjetlosnih uslova, uništavanje štetočina i dr. Muzej je 2012. godine realizovao projekat ”Izrada konzervatorskog projekta muzejskog fonda” koji je od velikog značaja za Muzej.
Stalna postavka
Prva stalna postavka muzeja je otvorena, 30. septembra 2007. godine, na Dan opštine Rožaje. U novoj zgradi Zavičajnog muzeja ,,Ganića kula“ Rožaje. Postavkom je predstavljena bogata kulturna istorijska prošlost građana opštine Rožaje.
Stalna postavka muzeja ima za cilj prezentaciju muzejskog fonda, jer je muzej dužan da omogući svakom posjetiocu uvid u muzejski predmet i muzejsku zbirku.
U okviru stalne postavke muzeja, na prvom spratu se nalazi gradska soba ili velika soba, i tu se vidi kakva je bila kultura stanovanja u gradu..
Izdavačka djelatnost
Izdavačka djelatnost je od posebnog značaja za naš muzej i prezentaciju muzejskih predmeta i zbirki, i od svog postojanja se odnosila na izradu vodiča muzeja, kataloga izložbi, arhološke karte, flajera, stručnih časpoisa i dr.
Nadamo se da će Zavičajni muzej ”Ganića kula” Rožaje ispuniti svoj zadatak, kako bi se pokretna i nepokretnakulturna baština opštine Rožaje približila stručnoj i široj javnosti.
Izložbena djelatnost
Izložbena djelatnost je jedna od najznačajnih kulturnih aktivnosti muzeja.
Od 2008. godine Zavičajni muzej ,,Ganića kula“ Rožaje je organizovao veliki broj privremenih izložbi, i to temackih, koje je organizovao sam muzej, i izložbe koje se oraganizuju u saradnji sa drugim muzejima i institucijama u zemlji i okruženja, kao i sa samostalnim umjetnicima iz: Turske, Beograda, Novog Pazara, Podgoricai Rožaja. Takođe, u galeriji gradskoj sobi muzeja organizovane su brojni kulturni sadžaji i manifestacije.
.
Muzejska prezentacija
Radnici Muzeja su svih ovih godina su dali veliki doprinos po pitanju promocije i unapređenje odnosa sa javnošću (gostovanje na televizijama, izjavama za štampanje medijama i portale, izrada veb-sajta muzeja i društvenim mrežama. Takođe su učestvovali na brojnim stručnim i naučnim skupovima a bila je vezana za kultururnu baštinu Rožaja, a i čemu su na najbolji način prezentovali svoju ustanovu i svoj kraj. Muzej u Rožajama prezentuje lokalnu istoriju i kulturu rožajskog kraja.
Posjete Muzeja
Od svog osnivanja do danas muzej bilježi velik broj grupnih i pojedinačnih posjeta iz zemelje i inostranstva,građana Rožaja, naše dijaspore i studenata, stranih diplomatsih tijela u Crnoj Gori. Najveći broj posjeta su bili učenici osnovnih i srednjih škola sa područja Rožaja. Kustosi i stručni radnici muzeja su bili sturcni vodici stranim delegacijam, školama i dr.
.
Razvoj muzeja
Jedan od glavnih ciljeva zaposlenih u Muzeju i lokalne samouprave treba da bude izrada strategije Muzeja i muzejske djelatnosti, koji će se zasnivati na sakupljanu i otkupu muzejskih predmeta, proširenje postojećih zbirki, formiranje novih zbirki, kao i proširene stalne postavke. Muzej kulturnim sadržajem da bude zanimljivi publici, kako bi postigla veća posjeta Muzeju, očuvanje i otkup starih kuća u gradu za potrebe Muzeja, izrada savrmene galerije, arheološki park na lokalitetu “Izlit”, organizovanje naučnih skupova u odgovarajućem ambijentu, koji bi podrazumijevao tradicionalni Etno restoran, u kojem bi prezentovali i dio bogate kulturne prošlosti našeg kraja.
U tom smislu potrebno je animirati sve relevantne institucije, kako na lokalnom nivou, tako i na državnom i integrisati se u Evropski Fond za razvoj kulturne baštine.
___________________________
Autor teksta: Omer Kalač, viši dokumentarista u Zavičajnom muzeju ,,Ganića kula” Rožaje
