Redakcija Osvrt na knjigu Borislava- Bora Cimeše ,,Obod spomenik globalizacije”
Piše: Božidar Proročić
U izdanju štanparije ,,Obod ” A. D. Cetinje i izdavača Slobodana Borozana pojavila se knjiga ,,Obod spomenik globalizacije”, Cetinje 2017. Borislav Cimeša je još jednom pokazao prepoznatljivost svog naučno-istraživačkog rada. Predanost da jednom ovako kvalitetnom i sadržajnom knjigom na 300 strana istraži i predstavi, ne samo istoriju šramparstva u Crnoj Gori, već i nastajanje crnogorske države, odnose unutar nje, a poseban osvrt na Obod kao prijestonicu Crnojevića što zapravo i predstavlja taj monument crnogorske istorije. Cimeša nas svojim prikazom uvodi u istoriju nastajanja Cetinja pokazujući nam slobodu čovjeka, kroz misao i knjigu. Tu je i Crnojevića štamparija kao import Zapada i početak renesanse na Cetinju, kroz povezanost Cetinja i Venecije. Cimeša navodi da je na čelu tima štampara Crnojevića štanparije jeromonah Makarije, kojega neki od istoriografa tretiraju kao pripadnika familije Crnojević. Zajedno sa još sedam štamparskih majstora, među kojima se isticao svještenik Pahomije, Crnojevića štamparija je odštampala, kako je nauka identifikovala, pet crkvenih knjiga. To su: Oktoih (prvoglasnik) odštampan 4.1. 1494 godine. Oktoih (petoglasnik) odštampan 1494.,Psaltir, završen 22.9. 1494-1495. Molitvenik (Trebnik, Euhologion,Ritaual) okončan 1495. i Četvorojevanđelje, realizovano 1496. godine.
Cimeša vrlo sardžajno istražuje dalje i prikazuje knjigu kao središte nove koncepcije odbrane crnogorske slobode. Ističe jaku autonomnost štamparstva u podjeli između, kako sam navodi: ,,pera i mača.” Autor nadalje istražuje Crnojevića tipografiju kao prvu državnu štampariju u svijetu u misiji ekspanzije štampane riječi i štampane knjige. Crnojevića štamparija ostavila je dubok trag ne smao kod crnogorskog naroda.Ona je čuvar i nosilac kulturnog duhovnog i istorijskog nasljeđa. Knjiga je ekspanzivni medij koji djeluje, ne samo u vremensko-prostornim kordinatama univerzuma, kao sam univerzum, već i u beskonačnosti dimenzije duha. Tu duhovnu dimenziju štamparstva i knjiga afirmisala je Crnojevića štanparija. Kad je prestao njen rad, nije prestala njena produktivna, duhovna, edukativna i kreativna misija.
Autor svojim orginalnim pristupom prikazuje knjigu i štamparstvo kao centre istorije prve svjetske globalizacije u sklopu globalnog i nacionalnog. Knjiga je svojom masovnošću dovela do pojave bibliotekarstva i industrijskog knjižarstva. Autor prati razvoj knjige od UK preko SAD, Rusije, Njemačke govoreći o svim slavnim pjesnicima i piscima širom Evrope koji su doprinijeli masovnosti i popularizaciji knjige.
Prestanak rada Crnojevića štamparije je povratak na skroptorijum i manuskripturi. Crnogorski narod, pokazalo se, je bio veliki i hrabar u ogromnim iskušenjima. Svoju duhovnost i kulturu sačuvao je drugom formom. Umjesto tipografijom, nastavio je sa povratkom na staru tehniku i metode skriptorijuma i manuskrupture. Umjesto masovne štampane vratio se unikatnoj rukopisnoj knjizi. U 16. Vijeku, u doba vladavine crnogorskog vladike Ruvima Drugog, a to je bilo u ljeto 1593. godine, nastaje čuveni rukopis ,,Minej.” Njega je pisao episkop Romil.
Cimeša se ne bavi samo izučavanjem ,,Oboda” kao fenomena štamparstva, već i nacionalnog identiteta i nastajanja države Crne Gore kroz čitavu kompleksnost njenje istorije. Petar II Petrović-Njegoš nastavlja misliji svog strica Petra I . U temeljima razvoja crnogorske literature Njegoš je dao poseban doprinos na obnovi stare Crnojevića štamparije koja je radila na Obodu i Cetinju u posljednoj deceniji XV vijeka. Cimešina knjiga obuhvata Njegošev rad na obnovi štamparije, ali i niz inovatorskih i reformatirskih inicijativa. Tu je i pretapanje štamparije u puščana zrna u borbi za slobodu.
Ekspanzija Izdavačke produkcije u crnogorskoj Prijestonici dobija svoj puni zamah u vrijeme vladavine Nikole I Petrovića, kako sam autor navodi. Na Cetinju izlaze prvi štampani časopisi, godišnjaci: Orlić, Crnogorac, Crnogorka, Glas Crnogorca, Cetinjski vjesnik. U mirnoj etapi društvenog razvitka nastaju pored Državne štamparije i štamparija Cetinjske čitaonice u kojoj će se štampati serijske publikacije. Cimeša veoma sažeto i detaljno obrađuje kompletnu istoriju razvoja štamparstva, čime daje svoj izuzetan doprinos afirmaciji, često, nažalost, zaboravljene crnogorske kulture kroz istoriju.
Cimeša obrađuje i Redukaciju i politizaciju štamparsko izdavačke produkcije. Tu je i istorija posleratnog Cetinja i predstavljanje ,,Oboda” u ulozi izdavačko-štamparskog reprezenta Crne Gore. Cimeša prikazuje 12 izdanja ,,Oboda” kao i Centralnu biblioteku ,,Đurđe Crnojević” koja nastavlja sa bibliografijama i fototipskim izdanjima. Tu je i galerija istaknutih ,,Obodovih” pisaca. Cimeša pravi i svoj osvt na društveno-političke promjene. Prikazuje ,,Obod” i cetinjsko izdavaštvo u poluralnom ambijentu. Jubilej pola milenijuma štamparsrtva, kao i najveća priznanja izdavačkoj kući ,,Obod”, uz jubilej od 520-godišnjce ,,Oktoiha.”
Borislav Cimeša je uložio ogoroman rad i napor da ovako značajnju (kapitalnu) knjigu pripremi i objavi. Nijedan poduhvat nije lak, knjiga obiluje brojnim fusnotama i imenima iz periodike crnogorske istorije. Takođe predstavlja i osvrt na štamparstvo i istoriju u aktuelnom trenutku, čime još više dobija na značaju. Sam autor želi da istakne da je štamparstvo u Crnoj Gori jedan od brendova države koji treba da ima svoj puni i pravi zamah i podršku. Ovakva izdanja koja se bave ovom tematikom su po pravilu rijetka i nedovoljno prezentovana, zato knjiga Borislava Cimeše zaslužuje punu pažnju svih intelektulanih krugova, kako u Crnoj Gori, tako i daleko van njenih granica. ,,Obod spomenik globalizacije” je priča o nasljeđu štamparstva i istoriji koju nikako ne smijemo da zaboravimo, već da i sama država da svoj puni doprinos afimaciji štamparstva, ali i kulture, koje se prožimaju zajedno toliko vjekova.
