Redakcija TRI DECENIJE OD OBNOVENEZAVISNOSTI AZERBEJDŽANA
Piše: Božidar Proročić knjiženik i publicista
Azerbejdžan drevna država prešla je dug put stvaranja svoje nezavisnosti taj put nije bio lak. Svaki narod koji je ugradio sebe u svoj nacionalni kulturni i istorisjki identitet i sa velikom borbom stekao svoje slobodu treba odati poštovanje. Ako istorijski sagledamo činjenice Azerbejdžan i Crna Gora imale su sličnu istoriju u burnoj borbi za svoju slobodu i nezavisnost.
Azerbejdžanci pripadaju turkijskoj grupi naroda, (šitski islam). Demokratska Republika Azerbejdžan koja je osnovana 1918. godine, a već 1920. inkorporirana u sastav SSSR-a, je bila prva demokratska i sekularna republika u islamskom svijetu. Nakon 71 godine postojanja u okvirima SSSR, Azerbejdžan je 1991. obnovio svoju samostalnost. Prije 29 godina u narednoj godini biće tri decenije Azerbejdžan je 18. 10. 1991 godine.Kao possljedica urušavanja Sovjetskog Saveza i kao rezultat nacionalno-oslobodilačkog pokreta azerbejdžanskog naroda, Vrhovni sovjet Azerbejdžana je usvojio Ustavni akt o državnoj nezavisnosti Republike Azerbejdžan. Pomenuti dokument je obnovio nepravdom oduzetu istorijsku nezavisnost nakon 1918 godine. Od 1991 godine pa do danas Azerbejdžan ide putevima napretka u oblasti ekonomskog, državotvornog, i političkog činioca i subjekta vrijednog poštovanja na teritoriji Evro-Azije.
VELIKE VIZIJE HEJDARA ALIJEVA
Veliki vizionar, borac, lider Azerbejdžana presjednik Hejdar Alijev poveo je svoj narod teškim putem opravka, napretka, u vremenu mnogih globalno-ekonmskih promjena. U jednoj od svojih izjava iz tog perioda istakao je: „Sačuvati nezavisnost, učiniti je vječnom mnogo je teže nego osvojiti je.“ U prvim godinama nezavisnosti Azerbejdžan je kao mlada (stara) država susreo se sa mnogim ekonomski, vojnim, monetarnim, i bezbjedonosnim izazovima. Hejdar Alijev je korak po korak izgrađivao moderni Azerbejdžan, prihvaćen u Evropi ali i Aziji. Trebalo je obezbijediti funkcionisanje, budžeta, finansija, oformiti vojsku i policiji obnoviti rad sudova bolnica prosvjetnog sistema. Zaslugom Hejdara Alijeva iskorišćeni su svi ekonomski i privredni resursi da Azerbejdžan u narednim godinama bude prepoznatljiv kao mlada ekonomija i država u stalnom napretku. Resursi nafte i zemnog gasa postali su značajni za područje Eveo-Azije i prijateljske države iz okruženja ali i šire.Situacija je počela da se drastično mijenja upravo posle dolaska Hejdara Alijeva na vlast. Zahvaljujući njegovim vizijama oštroumnosti velikom i bogatom iskustvu u upravljanju državom administracijom i opštenarodnoj podršci politike koju je on vodio, situacija je postepeno počela da se stabilizuje, što je dalo mogućnost iniciranja i sprovođenja reformi velikih razmjera u raznim granama društva, usvajanje Ustava, sprovođenja slobodnih i demokratskih parlamentarnih izbora u zemlji.Država je razvila diplomatske odnose sa 158 zemalja širom svijeta i članica je u 38 međunarodnih organizacija.Jedan je i od osnivača organizacije GUAM i Organizacije za zabranu hemijskog naoružanja. Azerbejdžan je i punopravni član u UN, OEBS, Savjetu Evrope, NATO programu Partnerstvo za mir i Pokretu nesvrstanih. Ima status posmatrača u STO, a svoju kancelariju u ovoj zemlji ima i Evropska komisija EU-a.Prema podacima Međunarodnog monetarnog fonda, Azerbejdžan je jedna od najboljih zemalja za biznis i najbogatija država regiona južnog Kavkaza.
RATNA RETORIKA JERMENIJE PROGONA I ODMAZDI
Jermenske nacionalističke separatističke snage Nagorno-Karabaha (Teritorijalnog dijela Azerbejdžana) potpomognute maticom Jermenijom su 29 septembra tekuće godine artiljerijom svih kalibara napali su područja naseljena civilima u Azerbejdžana izazivajući ratne sukobe i neprijateljstva nakon gotovo 30 godina zamrznutog konflikta. No ovaj sukob ima u sebi dublje korijene.Rat za Nagorno-Karabah je trajao od februara 1988. do maja 1994. između Republike Azerbejdžan i Jermena iz Nagorno-Karabaha uz podršku Republike Jermenije.Međunarodna zajednica priznaje Nagorno-Karabah kao teritoriju Azerbejdžana na kojoj, međutim, živi jermensko stanoviništvo koje ne priznaje teritorijalni inttegritet Azerbejdžana.. Region je 1991. proglasio nezavisnost i od tada vrši samoupravu – uz podršku Jermenije – kao nepriznata Republika Arcah, koja nigdje u svijetu nema priznanje. Oružane snage Jermenije nastavljaju grantiranje azerbejdžanskih položaja i stambenih područja duž linije fronta. Jermensko ciljano granatiranje na stambena područja i civile predstavlja grubo kršenje međunarodnog humanitarnog prava, uključujući Ženevsku konvenciju iz 1949. godine. Granatiranje civilnog stanovništva je taktika ugrađena u borbenu obuku oružanih snaga Jermenije, a genocid nad Hodžalijem počinjen u februaru 1992. godine predstavlja živo svjedočenje tome.Odlukama Ujedinjenih Nacijasu donešene četiri rezolucije kojima se Jermenija jasno i direktno označava kao agresor, okupaciona sila i faktor nestabilnosti u južnom Kavkazu. Rezolucije koje je su donijele UN su: rezolucije 822, 853, 874. i 884, koje tražehitno povlačenje jermenskih snaga sa okupiranih područja Azerbejdžana i povratak prognanih. Jermenija nije ispoštovala ni jednu od ovih rezolucija ignorišući UN direktno i nacionalistički kršeći međunarodno pravo. Polažući pravo da oružjem a ne diplomatijom riješe ovo pitanje. I Skupština Vijeća Evrope osudila je etničko čišćenje Azerbejdžanaca. Međunarodna zajednica treba da traži hitno i bezuslovno traži povlačen nacionalističkih snaga Jermenije sa okupiranih područja Azerbejdžana i podrži Azerbejdžan u okviru teritorijalnih granica. Veoma je važno istaći da Azerbejdžan nikada nije bio agresor ili imao pretenzije prema drugim državama. Za razliku od Jemenije koaj sanja san o ,,Velikoj Jermeniji.“ Azerbejdžan nema takvih pretenzija. Ne zaboravimo da se slični san o ,,Velikoj Srbiji“ na Zapadnom Balkanu završio krvavim progonima stradanjima i etničkim čišćenjima u kojima su bili na stotine hiljada prognanih i stradalih.
ISTORIJA KULTURE AZERBEJDŽANA
Malo je poznato da je Azerbejdžan dao neka od najvećih imena svjetske nauke čijim dostignućima je svijet dosegao vrhunac tehnoligija ( Kerim Kerimov general čijom su zaslugom razvijeni izuzetni kosmički programi, Lofti Zade je bio najpoznatiji po tome što je predložio fuzzi matematiku koja se sastojala od ovih pojmova povezanih fuzzi : fuzzi skupova, fuzzi logika, fuzzi algoritama, fuzzi semantike, fuzzi jezika, fuzzi control, fuzzi sistemi, fuzzi verovatnoće, fuzzi događaji, i fuzzi informacije. Azad Mirzadžanzade Mirzadžanzade je radio u oblasti mehanike i naftnih i gasnih polja,u sklopu naftne industrije. Po prvi put, gasni kondenzat i ne-Nevton su stvorili teorijske osnove naftnih polja i proizveli osnovnu diferencijalnu jednačinu za filtraciju gasnih kondenzatnih sistema. Osnivač je ne-Njutnovih sistema u naftnoj i gasnoj industriji. Prvi put je pokazano da je razlika u pritisku potrebnom za pokretanje plinskih i gasnih kondenzatnih polja veoma važan parametar, a ovaj fundamentalni rezultatse široko koristi u proračunu slojeva. To je stvorilo teorijsku i praktičnuosnovu za ekstrakciju takvih ulja, što ukazuje na postojanje elastično-viskoznih svojstava u mnogim uljima.) Na teritoriji Azerbejdžana, takođe, nalazi se najstariji arheološki i paleontološki materijal, koji nesumnjivo potvrđuje da su na tim prostorima ljudi živjeli još prije 1,7–1,8 miliona godina. Neprojcenjivo kulturno nasleđe Azerbejdžana čuva se u 150 muzeja i galerija u republici. Među njima su Muzej istorije Azerbejdžana, Državni muzej, Palata Širvanšah, Muzej umetnosti, Muzej tepiha i dekorativne primenjene umetnosti, Muzej azerbejdžanske književnosti. Postoji 4.650 javnih biblioteka, nekoliko stotina domova kulture, 25 državnih pozorišta, filharmonija, Muzička akademija, Akademija umetnosti i u mnoge druge obrazovne ustanove i ustanove kulture.
AZERBEJDŽAN I CRNA GORA
Diplomatski odnosi Crne Gore i Azerbejdžana predstavljaju izuzetnu saradnju između dva prijateljska naroda. Republika Azerbejdžan je priznala nezavisnost Crne Gore 24. jula 2006. Diplomatski odnosi između Crne Gore i Republike Azerbejdžan uspostavljeni su 24. aprila 2008. Izvanredni i opunomoćeni ambasador Crne Gore u Republici Azerbejdžan, na nerezidentnoj osnovi, sa sjedištem u Ankari bio je Branko Milić (stupio na dužnost 29. marta 2015).U Beogradu, je Eldar Hasanov (stupio na dužnost 6. oktobra 2010). Vlada Crne Gore je na sjednici 20. decembra 2018. donijela odluku o otvaranju Kancelarije Ambasade Crne Gore u Republici Turskoj sa sjedištem u Bakuu, Republika Azerbejdžan. Aprila 2012. Diplomatska Misija Republike Azerbejdžan u Podgorici počela je sa radom. Decembra 2013. otvoren je Konzulat Crne Gore u Azerbejdžanu, u Baku izvanredni i opunomoćena ambasador Republike Azerbejdžan u Crnoj Gori, sa sjedištem, na čelu sa počasnim konzulom Vugarom Alijevim.U okviru obilježavanja desete godišnjice obnove nezavisnosti Crne Gore predsjednik Skupštine Azerbejdžana Oktaj Asadov posjetio je Crnu Goru 21. maja 2016. Predsjednik Azerbejdžana Ilham Alijev boravio je u zvaničnoj posjeti Crnoj Gori 12. marta 2013, tokom koje se sreo sa tadašnjim predsjednikom države Filipom Vujanovićem, predsjednikom Skupštine Rankom Krivokapićem i predsjednikom Vlade Milom Đukanovićem. Posjete su nastavljenje i u kasnijem periodu što je ojačalo prijateljske odnose dvije države.
Na ovaj način Crna Gora i Azerbejdžan su razvijali izuzetnu saradnju i jaku diplomatsku aktivnost. Azerbejdžan je jedan od najvećih inostranih investitora u Crnoj Gori. Saradnja na poljima kulture izuzetno je aktivna i sadržajna. Prije svaga zahvaljjući ažurnom i sposobnom Seyran Mirzazadi, koji je direktor Kullturno-Ekonomskog centra Azerbejdžana u Podgorici i koji ulaže velike napore da Crnogorci upoznaju kulturu Azerbejdžana ali i da Azerbejdžanci upoznaju se sa kulturom Crne Gore.Uskoro će izaći i koautorska knjiga ,,Istaknute ličnosti Azerbejdžana“ na crnogorskom jeziku čiji su autori Seyran Mirzazada i Božidar Proročić čime ćemo se upoznati sa bogastvom i baštinom ovog nama prijateljskog naroda izdavanje knjige će nesebićno podržati najveći Azerbejdžanski investitor u Crnoj Gori ,,Azmont Investments” koji je podržao mnogobrojne projekte u Crnoj Gori. No Kulturno-Ekonomski centar Azerbejdžana u Podgorici podržao je i potmogao mnoge ne samo kulturne već i humanitarne projekte u Crnoj Gori od sjevera do juga.
Siguran sam da će i u ovim teškim vremenima kada se Azerbejdžan bori da sačuva svoju nezavisnost i territorijalni integritet zvanična Crna Gora biti istinski prijatelj, koji će dati punu podršku svom strateškom partneru. Jer borba za otadžbinu je najsvetija svakog Azerbejdžanca kao i Crnogorca. Azerbejdžan će uvjek biti država prosperiteta, mira i napretka na svim poljima os ekonomskih do kulturnih i jedan od investicionih lidera na na Evro-Azijskom području.
