Više od 1000 azerbejdžanskih vojnika je poginulo u oslobođenju Beograda u Drugom svjetskom ratu
Redakcija LEGENDARNA 223. BEOGRADSKA – NOSILAC ORDENA CRVENE ZASTAVE
Piše: Božidar Proročić
Više od hiljadu azerbejdžanskih vojnika borilo se i poginulo za oslobođenje Beograda i cijele Jugoslavije u Drugom svjetskom ratu. Svoja patriotska stremljenja i internacionalna osjećanja legendarna 223. divizija iskazivala je vjerom u pobjedu nad fašizmom. Oni to nikada nijesu izgovarali riječima, već potvrđivali svojim djelima. Na tom herojskom putu, iz Bakua do Beograda, padali su najbolji sinovi i kćeri Azerbejdžana, ponosno noseći zastavu slobode.
Uoči samog 9. maja, Dana pobjede nad fašizmom, podsjetićemo se na učešće, ulogu i značaj koji je u ovoj termopilskoj borbi dao Azerbejdžan i Azerbejdžanci, hrabro ginući na ratnim poljima, a pronoseći slavu na putu stradanja na kom se prolivala krv za slobodu naroda Evrope.
Za vrijeme Drugog svjetskog rata azerbejdžanski narod poslao je na front više od 700.000 svojih sinova i kćeri. Skoro polovina je poginula u bitkama. Treba podsjetiti da je 223. divizija sovjetske armije imala posebne zasluge u oslobođenju bivše Jugoslavije i neposredno grada Beograda, dobila zvanje Crvenoarmejska 223. beogradska divizija. Više od hiljadu azerbejdžanskih vojnika borilo se i poginulo za oslobođenje Beograda i cijele Jugoslavije. O ratnom putu 223. divizije snimljen je dokumentarni film „Od Kaspijskog mora do Dunava“, a knjiga Bahiša Mehtijeva, borca i komandanta ove divizije, prevedena je na srpski jezik. Za ispoljeno herojstvo u Drugom svjetskom ratu više od 130 Azerbejdžanaca dobilo je zvanje Heroja Sovjetskog Saveza, više od 170.000 vojnika i oficira nagrađeno je različitim ordenima i medaljama. Nacionalne streljačke divizije 77, 223, 336, 402. i 416. koje su bile formirane od azerbejdžanskih regruta i dobrovoljaca prošle su slavni borbeni put od Kavkaza do Berlina. Azerbajdžanci su, takođe, učestvovali u partizanskim pokretima. Jedan od njih bio je Mehti Husejin-Zade, poznat pod imenom Mihajlo, partizan i obavještajac, koji se proslavio operacijama protiv nacističkih okupatora na teritoriji Jugoslavije i Italije.
Neprolaznom i vječnom slavom ovjenčana je 223. streljačka divizija koja je formirana oktobra 1941. godine od najboljih sinova i kćeri Azerbejdžana. Čitav period rata provela je 223. streljačka divizija, nosilac ordena Crvene zastave, na frontovima Drugog svjetskog rata. Borbeni put legendarne jedinice Azerbejdžana zadivio je sve pokrete širom porobljene Evrope koja se borila da se istrgne iz kandži fašizma. Termopilski put 223. beogradske divizije dugačak je 5000 kilometara, od Bakua do Praga, kroz 6 evropskih država: Rumuniju, Bugarsku, Jugoslaviju, Mađarsku, Austriju, Čehoslovačku. Divizija je imala čast da bude učesnik u mnogim najistaknutijim borbama i operacijama za oslobođenje Evrope.
Za vrijeme borbenih dejstava tokom čitavog rata, divizija je oslobodila od nacističkih okupatora teritoriju površine od 10.000 kvadratnih kilometara, više od 400 naseljenih mjesta, imala učešće u oslobađanju 19 gradova i to: Mozdoka, Georgijevska, Benderija, Kotovskog, Konstance, Dnjeprođeržinska, Šumija, Rgotine, Bora, Jagodine, Beograda, Kraljeva, Budimpešte, Komaroma, Beča, Florivdovsa, Hlorabrunija. Od fašističkog terora i ropstva legendarna 223. beogradska divizija, ovjenčana krvlju i slavom najboljih sinova i kćeri Azerbejdžana i zastave slobode koju je nosila, oslobodila je više od milion građana: jugoslovenskih, sovjetskih, čehoslovačkihm, rumunskih i bugarskih. U teškim i neprekidnim borbama sa njemačkim okupatorom 223. beogradska streljačka divizija je porazila više od 45.000 nacističkih vojnika i zarobila 43.500 što iznosi ukupno 88.500 izbačenih iz stroja, ili 10 kompletnih nacističkih borbenih divizija tog vremena.
Gubici nanešeni protivniku u borbenoj tehnici su: 28 aviona, 113 tenkova i oklopnih transportera (cijela jedna tenkovska divizija je uništena) 569 topova 311 minobacača 1.152 mitraljeza više od 200 automobila 25.000 komada vatrenog oružja. 219 lokomotiva, 7.400 vagona i 13. 500 konja, više od 70 skladišta velike količine municije, strategiskijih sirovina i tehnike.
Za ispoljenu hrabrost i junaštvo Dvjesta dvadeset i trećoj diviziji je 11 puta izražena zahvalnost Vrhovne komande. Veterani divizije nosioci su četri medalje: ,,Za odbranu Kavkaza”, ,,Za osobađanje Beograda”, ,,Za zauzimanje Budimpešte”, ,,Za zauzimanje Beča.” 1037. puku je dato ime ,,Bečki” i odlikovan je ordenom Suvorova. 1039. puk je odlikovan ordenom Kutuzova, a 1041. puk ordenima i Kotuzova i Suvorova. Divizija je i dobila Prelaznu zastavu Prezidijuma vrhovnog savjeta Azerbejdžanske SSR i zastavu trudbenika grada Jagodine SFRJ. Lični sastav divizije opravdao je veliko povjerenje Otadžbine. U redovima divizije 1942. godine, u borbama za rodni Kavkaz, borio se i proslavljeni sin i heroj azerbejdžanskog naroda Mehti Husein-Zade, legendarni heroj i komadant. 2. novembra 1944. vraćajući se iz uspješno izvršene misije za uništavanje njemačkog skladišta municije, Mehti Husein Zade je naišao na jaku njemačku zasjedu u blizini grada Vitovlje, Slovenija. Nakon neravnopravne borbe sa njemačkim snagama, ubivši njih dvadest i pet, Husein Zade je ostao bez metaka i iskoristio poslednji da se ubije. 223. beogradska divizija je nosilac Crvene zastave. Svoja patriotska stremljenja i internacionalna osjećanja iskazivala je vjerom u pobjedu nad fašizmom. Oni to nikada nijesu izgovarali riječima, već potvrđivali svojim djelima. Na tom herojskom putu, iz Bakua do Beograda, padali su najbolji sinovi i kćeri Azerbejdžana, ponosno noseći zastavu slobode.
Zastava 223. beigradske divizije nikada nije pala, ali su padali njeni najbolji sinovi i kćeri po uvalama, selima, gradovima, rijekama, šumama, poljima i ulicama, boreći se protiv fašizma i dajući svoj život za neprikosnoveno pravo čovjeka za mir. Zauvjek će u sjećanjima svih naroda Evrope biti u mislima isklesana imena besmrtnih heroja i saboraca 223. beogradske streljačke divizije, i nosilaca ordena Crvene zastave, poginulim na ratnim poljima Evrope u strašnim godinama rata. Ovom prilikom pomenućemo samo neka od imena poginulih slavnih heroja koji su vijorili zastavu slobode i pod njom hrabro pali: potpukovnika I. A. Bondarenko, starijeg lajtanta M. A. Farhutdinova, pukovnika N. G Ljaševiča, potpukovnika V. I. Jermakova i M. G. Ašurova, majora K. Fazilova, Vejsala Memedova, Popsjuka, Iskenderova, Matvejčuka, legendarnog kapetana Razajeva, starjih lajtanata Eminbejlija, Kravčenka, Jusuhbanova, A. Harmakulova, Vahabzadea, Busalajeva, V. Krujkova, hrabrih besmrtnih vojnika: A. Bajramova, S. Kulijeva, N. Amiraslanova, N. Memedova, Feđe Sadalina i hiljade drugih hrabnih vojnika na putu slave, stradanja i besmrtnosti. U tim teškim ratnim godinama narod Azerbejdžana je poslao više od sedam tona krvi i aktivno snabdijevao vojsku hranom i odjećom.
223. beogradska streljačka divizija, nosilac Ordena Crvene zastave, Zastave Kotuzova, natopljena krvlju i heroizmom palih boraca, predstavlja jedan od najjačih i najčajsnijih simbola pokreta Evrope tog vremena. Herojskim podvizima su, Azerbejdžan i azerbejdžanski narod, zauzeli počasno mjesto učešćem svojih legendarnih divizija koje su se borile na različitim frontovima. Danas, kada ćemo u maju mjesecu slaviti Dan pobjede nad fašizmom, podsjećamo se ovih slavnih heroja koji su dali ono najvrednije za slobodu naroda Evrope, a to je svoj život. Slava palim junacima!!!
________________________
Istaknuta slika: Spomenik legendarnom Mehti Husein Zadeu
