Behram-begova medresa u Tuzli

BEHRAM-BEGOVA MEDRESA U TUZLI SPOJ TRADICIJE, KULTURE I OBRAZOVANJA

Piše: Božidar Proročić

Medrese u islamskom svijetu imaju dugu tradiciju obrazovanja, i mjesta su na kojima su ponikli neki od najvećih filozofa, književnika, naučnika, pjesnika. Jedna od najstarijih medresa na svijetu nalazi se u gradu Neisaburu, pokrajina Horosan današnji Avganistan.

Behram-begova medresa u Tuzli je najstarija obrazovna institucija u sjeveroistočnoj Bosni i među najstarijim je medresama. O životu velikog dobrotovora Behram-bega se veoma malo zna, i ti podaci su skromni. Pripadao je plejadi islamskih velikana kulturne prošlosti Tuzle i njene okoline. On se spominje u XVII vijeku vezano za džamiju koja nosi njegovo ime, koju je on obnovio a kasnije i medresu koja nosi njegovo ime. Relevantni istorijski izvori navode da je počela sa radom prije 1626. godine. Zgrada Medrese u 19. vijeku je sagrađena u arapsko-maurskom stilu, a tokom svoje istorije je više puta restaurirana i dograđivana. Prelomni događaj u radu Medrese je dolazak hafiza Salih-ef. Sivčevića na mjesto upravitelja 1922. godine. On je uveo reforme koje su imale za cilj da poboljšaju njen rad, a najznačajnije su:

– uvodi se razredna nastava, prvo dva razreda 1923., a kasnije pet razreda;

– školske 1923/24 obnavlja zgradu Medrese i u nju smješta i internat za učenike;

– osniva kuhinju za učenike, u spavaonice unosi krevete, a u učionice klupe;

– u nastavni program uvodi svjetovne predmete;

– uvodi internatske propise i pravila;

– od 1923. godine uvodi prijemni ispit iz kiraeta i uslovljava upis završenom osnovnom školom;

– 1924. godine formira savremenu biblioteku.

Ovaj način rada u Medresi primjenjivao se sve do prekida njenog rada 15. januara 1949. godine. Nastavni plan i program se stalno usavršavao što je znatno uvećalo i zainteresiranost učenika za pohađanje Medrese. Pred Drugi svjetski rat Medresa je imala ukupno dvadeset prostorija u kojima se moglo smjestiti 120 učenika. U nastavi je korišteno preko 100 udžbenika, a izučavalo se 25 nastavnih predmeta. Medresa je radila i tokom rata, ali u veoma teškim uslovima. Školske 1948/49 godine učenici su nakon povratka sa zimskog odmora, 15. januara, obaviješteni da se rad Medrese obustavlja do daljnjeg. Medresu je tada pohađalo oko 100 učenika. Od tog broja 24 učenika nastavili su školovanje u Mektebi-nuvabu (Šerijatska sudačka škola) u Sarajevu i neki su postali i kadije. Zgrada Medrese je srušena 1974. godine. Od cijelog objekta ostala je samo porta (kapija) koja je restaurirana prvi put 1975. godine, a potom i 1990. i 1997. godine. Značajno svjedočanstvo o kvalitetu obrazovanja je navod hadži Mehmed-ef. Handžića da su svršenici ove Medrese bili veoma dobri poznavaoci arapskog jezika.

Tokom 323 godine rada Medrese (1626.-1949.) u ovoj najstarijoj obrazovnoj instituciji sjeveroistočne Bosne predavači su bili najznačajniji alimi i profesori ovoga kraja:

– h. Muhamed Hakki ef. Čokić (tuzlanski muftija),

– h. hfz. Šahbaz ef. Husić,

– hfz. Salih ef. Sivčević (upravitelj),

– hfz. Hasan ef. Smajlović (upravitelj),

– Ševket ef. Šabić (muderris i pomoćnik upravitelja),

– Ibrahim ef. Čokić,

– hfz. Muhamed ef. Husić,

– kurra-hafiz Ahmed ef. Redžebašić,

– Adem ef. Ažderić,

– dr. Ismet Smajlović,

– Mehmed Meša Selimović,

– Ibrahim Imširević (kadija),

– Husejn Dubravić i

– Omer Džudža.

Nakon 44 godine prekida, rad Medrese je obnovljen 1993. godine. Prijemni ispiti su održani 28. avgusta, a nastava je počela 6. oktobra iste godine. Nastavu je počelo pohađati 77 učenika i 40 učenica, a organizirana je iznajmljenim prostorijama. Godine 1994. Medresa se preselila u obnovljenu zgradu čiji su prostori prilagođeni njenim potrebama. Kompleks Behram-begove medrese u Tuzli danas se sastoji od školskih, internatskih zgrada i vakufskog objekta i novoizgrađene džamije.

Od 1993. godine u Behram-begovoj medresi neprestano se ulažu napori za poboljšanje kako prostornih tako i organizacijskih uslova za ostvarenje što kvalitetnijih vaspitno-obrazovnih rezultata. Autor ovih redova imao je tu čast da povodom dana ,,Hasana Kamije” koji se održavaju već tradicionalno 17 put u Zvorniku posjeti Tuzlu, zajedno sa presjednikom društva pisaca BiH g.dinom Hadžemom Hajdarevićem i Behram-Begovu medresu. U Behram-Begovoj medresi je 13. juna u Tuzli je održan razgovor sa književnikom Hadžemom Hajdarević. Povod je skori izlazak iz štampe njegove zbirke rubaija. U razgovoru je učestvovao pjesnik, kritičar, urednik i antologičar Ervin Jahić. On je prisutne učenike i profesore Behram-begove medrese u Tuzli i druge goste uveo u razgovor, kroz besjedu o divanskoj književnosti, a posebno pjesničkoj formi rubaiiji, ali i drugim formama u kojima se do sada izražavao Hadžem Hajdarević. Autor rubaija je prisutne upoznao kako je nastala ova zbirka, a potom na zadovoljstvo prisutnih pročitao više stihova rubaija na nekoliko tema koje su zastupljene u ovoj zbirci. Bio je ovo još jedan od uspješno realizovanih programskih sadržaja manifestacije ,,Dani Hasana Kaimije.“ Istaknuti književnik Hadžem Hajdarević je takođe govorio o ulozi i značaju i drugih književnih formi posebno bosanskog jezika kao maternjeg koji se mora sačuvati kao dio kulturnog identiteta Bošnjaka.

Na čelu Behram-Begove medrese nalazi se istaknuti intelektulac Ahmed Hatunić koji je objavio više naučnih i stručnih radova bavi se i prevodilačkim radom. Biografija Ahmeda Hatunića je impresivna Diplomirao je ne Fakultetu šerijatskog prava na Al-Azharu u Kairu. Ovaj izuzetno uspješni direktor je na najveći mogući stepen zajedno sa svojim saradnicima uzdigao Behram-begovu medresu čiji polaznici imaju izuzetno vrijedne i zapažene rezultate u obrazovanju. Pored uvaženog Ahmeda Hatunića što boljem razvoju Behram-begove medrese daje svoj poseban doprinos i pomoćnik direktora, dr. Mensur Husić koji je još 2015 doktorirao. Tema kojom se Husić bavio u svome doktorskom istraživanju sažeta je u naslovu: „Utjecaj odgojno-obrazovnih sadržaja srednjoškolskih udžbenika sociologije, historije i bosanskog/hrvatskog/srpskog jezikana integrirajuće procese u bosanskohercegovačkom društvu.“ Nakon završetka promocija rubajia napravljen je prigodan prijem za uvaženog književnika Hadžema Hajdarevića, kao i autora ovih redova. U prijatnoj atmosveri razgovora o kulturi, obrazovanju, književnosti, prisustvovali su: Ahmed Hatunić, dr Mensur Husić, književnik Hadžem Hajdarević, pisac Božidar Proročić i domaćin i glavni organizator dana ,,Hasana Kaimije“ poštovani Mustafa Muharemović. Tom prilikom direktor medrese Ahmed Hatunić i dr Mensur Husić uručili su autoru ovih redovavrijednu biografiju Behram-begove medrese (istorijat, uloga, značaj, razvoj) i pokazali da je obrazovanja i kultura jedan od najljepših načina povezivanja među narodima. Behram-begova medresa u Tuzli  postaje svojim obrazovnim uspjesima jedna od prepoznatljivih Medresa koja će svojim uspjesima kvalitetom nastavnog kadra i polaznicima medrese biti jedna od vodećih obrazovnih ustanova čiji će nesporan kvalitet i uspjesi nadmašiti mnoge.

__________________

Istaknuta slika, slijeva: Mustafa Muharemović, književnik Božidar Proročić, Ahmed Katunić direktor Begram-begove medrese i zamjenik direktora dr. Mensur Husić