Redakcija MUSLIM MAGOMAJEV, SLAVNI UMJETNIK AZERBEJDŽANA
Piše: Božidar Prorčić
Pored brojnih ličnosti iz istorije, filozofije, književnosti, prirodnih nauka, Azerbejdžan je dao jednog od najvećih umjetnika svjetske slave i renomea, Muslima Magomajeva (azerbejdžanski: Müslüm Məhəmməd oğlu Maqomayev). Bio je azerbejdžanski i sovjetski baritonski operski pop pjevač. Stekao je status ikone u Azerbejdžanu, Rusiji i postsovjetskim zemljama zbog svog vokalnog talenta i harizme koja ga je krasila. Za života je nazivan ,,kraljem pjesama” i ,,sovjetskim Sinatrom.”
Muslim Magomajev je rođen 17. avgusta 1942. godine u Bakuu. Muslim Magomajev potiče iz jedne od najpoštovanijih umjetničkih dinastija u Azerbejdžanu. Njegov djed Muslim Magomajev (1885–1937), prijatelj i savremenik istaknutog azerbejdžanskog kompozitora Uzejira Hadžibejova, bio je jedan od osnivača moderne azerbejdžanske klasične muzike. Magomajev otac, Mahmad Magomajev, koji je umro dva dana prije poraza nacističke Njemačke u Drugom svjetskom ratu dok je služio kao vojnik u Sovjetskoj Armiji, bio je nadareni scenski dizajner, a njegova majka Ajša Kinzhalova bila je glumica. Otac Magomajeva bio je mješovitog porijekla, čiji su se roditelji preselili u Azerbejdžan iz Čečenije i Gruzije, dok je njegova majka rođena u Adigeji bila mješovitog turskog, čerkezkog (starosjedioci sjeverozapadnog Kavkaza koji pripadaju abahasko-čerkeskoj porodici naroda) i ruskog porijekla. Međutim, kada su ga pitali o svojoj etničkoj pripadnosti, Magomajev se smatrao Azerbejdžancem.
Magomajeva je odgajala njegova baka po ocu. Kao dijete naučio je da svira klavir, a počeo je da vježba glasovne mogućnosti sa 14 godina. Kao mladić se počeo zanimati za italijanske pjesme, američki džez i druge stilove popularne muzike. Završio je klavir i kompoziciju na Bakuskom konzervatoriju. Imao je 19 godina kada je prvi put nastupio na međunarodnom festivalu muzike za mlade u Helsinkiju. Njegovu nastup zapazila je Jekaterina Furtseva, tadašnja ministarka kulture Sovjetskog Saveza, koja mu je ponudila da bude solista u Boljšoj teatru . Magomajev je odbio ponudu. 1962. godine, u starosti od 20 godina, Magomajev se prvi put pojavio u Moskvi, gde je nastupao za vrijeme Dana azerbejdžanske kulture. Otpevao je ariju iz Gounodovog Fausta i pjesmu ,,Da li Rusi žele rat?” Na gala koncertu u palati Kremljevskog kongresa postao je poznata ličnost zbog svog fascinantnog nastupa. Godinu dana kasnije, održao je svoj prvi solistički koncert u Moskovskoj koncertnoj dvorani Čajkovskog u punoj sali i postao solista Azerbejdžanskog državnog akademskog pozorišta za operu i balet. Muslim je stekao slavu u SSSR-u kao operski pjevač svojim nastupom u Rossinijevom filmu ,,Seviljski berberin.” Takođe je postao poznat po arijama iz Pučinijeve ,,Tosce” zatim opere Uzeira Hadžibejlova ,,Koroghlu” i ,,Shah Ismail” koje je komponovao njegov djed.
Godine 1964. i 1965. Muslim Magomajev je bio gostujući umjetnik u ,,La Scali” u Milanu , ali je odbio poziv da pjeva u moskovskom Boljšoj teatru po povratku. Umjesto toga, pjevač se okrenuo popularnoj muzici, postajući pop idol nekoliko generacija ljubitelja muzike u Sovjetskom Savezu. Popularnost Muslima Magomajeva u SSSR-u bila je neodoljiva. Brzo je postao kultna figura i održavao je tri koncerta dnevno puneći ogromne arene širom Sovjetskog Saveza, dok su njegovi albumi prodati u milionskim tiražima.
Počeo je da niže uspjehe i u narednim godinama. Godine 1966. i 1969. Magomajev je nastupio u pariskoj “Olimpiji” sa velikim uspjehom. Direktor “Olimpije”, Bruno Cokuatrik, ponudio mu je ugovor, a Magomajev je ozbiljno razmišljao o mogućnosti da nastavi međunarodnu karijeru, ali Jekaterina Furtseva je kao ministar kulture odbila ovu mogućnost tvrdeći da joj je potreban Magomajev da bi nastupio na vladinim koncertima. Diplomirao je na Azerbejdžanskom državnom konzervatorijumu 1968. godine. 1969. godine osvojio je svoju prvu nagradu na Međunarodnom festivalu pjesama u Sopotu u Poljskoj. Godine 1969. dobio je međunarodnu nagradu ,,MIDEM” ,,Zlatna ploča”u Kanu za prodaju albuma od preko 4,5 miliona primjeraka. 1973. godine, sa 31 godinom starosti, Muslim Magomajevu je dodijeljeno najviše umjetničko zvanje Sovjetskog Saveza: Narodni umjetnik SSSR-a.
1975. godine postavljen je za umjetničkog direktora Azerbejdžanskog državnog simfonijskog orkestra. Nastupao je sa orkestrima u Francuskoj, Bugarskoj, Poljskoj, Finskoj, Kanadi i Iranu, kao i u nekoliko gradova Sovjetskog Saveza. Početkom 1970-ih stiče neviđenu popularnost. Nastupao je širom bivšeg SSSR-a, održavao koncerte na stadionima, a televizija mu je dala dovoljno prostora za koncerte, a gramofonske ploče prodavane su u velikim tiražima. Osim popularnih pjesama, vješto je pjevao svjetske hitove, klasična djela, pjesme iz filmova. Bio je poslanik Vrhovnog sovjeta Azerbejdžana i nagrađen je sa nekoliko ordena i medalja. Način života i umjetnosti Muslima Magomojeva, koji je postigao izvanredan uspjeh, takođe je neobičan. Krajem 1950-ih, kao mladić u ranim svojim godinama, pjevao je među svojim prijateljima u dvorištu četvrti u Bakuu. Jedinstveni glas mladog Magomajeva, njegov izvanredni talenat svakako je privukao pažnju muzičke zajednice Azerbejdžana. Čuveni dirigent i kompozitor i maestro Nijazi Hadžibejlov veoma ga je volio, vodio je računa o svakom koraku mladog umjetnika i pratio njegov rad. Kako je Muslim Magomajev učio od iskusnog učitelja, glas mu je postao još sjajniji i ljepši, a njegova boja glasa bogatija.
Magomajev je bio poznat i kao kompozitor, konponovao je filmsku muziku i pjesme za filmove poznatog reditelja Azerbejdžana Eldara Gulijeva. Pored toga, Magomajev je glumio u filmovima i vodio televizijske i radio emisije posvećene uglednim muzičarima 20. vijeka. Magomajev je imao uticaj na mnoge važne sovjetske muzičke ličnosti, uključujući Alu Pugačevu , koja je često o njemu sa posebnim poštovanjem govorila. Magomajev se oženio kada je imao 19 godina, ali taj brak nije trajao godinu dana. Njegova ćerka iz prvog braka, Marina, živi u Sjedinjenim Američkim Državama. Na kraju se ponovo ženio, ovog puta operskom divom Tamarom Siniavskajom. Početkom 2000-ih, Magomajev je i zvanično prekinuo svoju muzičku karijeru i zajedno sa suprugom održao samo nekoliko nastupa. Umro je 25. oktobra 2008. u svom stanu u Moskvi od srčanog udara. Sahranjen je u Aleji časti u svom rodnom gradu Bakuu, pored svog đeda (poznatog kompozitora), 29. oktobra. Pogrebnoj ceremoniji prisustvovali su predsjednik Azerbejdžana Ilham Alijev, Magomajeva udovica Tamara Siniavskaja, njegova ćerka Marina, kao i državni zvaničnici i međunarodne delegacije. Hiljade ljudi su došle da odaju poslednju počast pjevaču koji je svojim glasom i srcem pjevao o Azerbejdžanu.
Filmski reditelj Tofik Ismajlov snimio je godine 1971. film o Muslimu Magomajevu.
- godine, u njegovu čast, je imenovana manja planeta Sunčevog sistema, 4980 Magomajev
- godine odlikovan je oredenom časti lično od ruskog presjednika Vladimira Putina.
- septembra 2011. u Moskvi je svečano otkrivena bista Muslima Magomajeva.
- jula 2017. predsejdnik Republike Azerbejdžan Ilham Alijev izdao je dekret o proslavi 75- godišnjice rođenja Muslima Magomajeva.
- godine otvoren je park sa imenom Muslima Magomajeva u Kijivu. U parku je podignut spomenik umjetniku. Vajar je azerbejdžanac Seijfadin Gurbanov.
- godine, jedna od ulica u gradu Dnjepru dobila je ime po Muslimu Magomajevu.
