Redakcija Nova knjiga
ADROVIĆEVO LIRSKO I FILOZOFSKO RAZMATRANJE
(Braho Adrović: Mapa bolnih mjesta, Pegaz, Bijelo Polje, 2018)
Posle nekoliko pesničkih knjiga, Braho Adrović se ponovo upušta u lirsku odiseju, nudeći nove pesme napisane u slobodnom i vezanom stihu. Ova knjiga, zapravo, predstavlja izbor iz njegove poezije nastale u poslednjih nekoliko godina, te na najbolji mogući način ilustruju sve stvaralačke metamorfoze, genezu i razvoj, kojim se kretala njegova pesnička misao od početka do današnjih dana. Etičko sagledavanje sveta je, inače, osnovna semantička odrednica Adrovićeve poezije, u kojoj, takođe, nalazimo i druge univerzalne teme, kao što su: zavičaj, ljubav, uspomene, nostalgija i dr. Lirskim i filozofičnim razmatranjem svega postojećeg pesnik istovremeno iskazuje svoj odnos i stav prema životu i vremenu, prema svetu i uopšte prema svemu što ga okružuje i što se nalazi u središtu njegovog stvaralačkog interesovanja (“Prijatelji”, “Dragulji prošlosti”).
Ovo poetsko izdanje Braha Adrovića indikativno je po određenim izražajnim, stilskim i tipološkim karakteristikama, a to su, pre svega, sledeće:
- kritički način kazivanja,
- izražavanje u prvom licu jednine i množine,
- auto/biografski detalji,
- raznovrsna tematika,
- stvaralački preobražaji,
- umetnička/ artistička nadogradnja,
- etičko i duhovno sazrevanje.
Upravo na ovim osnovama i odlikama, realnim i figurativnim, zapažamo kako se na primerima njegove poezije stapa individualno (psihološko) sa univerzalnim (kolektivnim), pri čemu je lirski subjekt onaj semantički stožer koji otkriva životnu priču, a može se reći i dramu. Već na prvi pogled se vidi da je ovu poeziju stvarala osoba koja je strastveni zaljubljenik u poeziju i koja je prošla mnogo toga lepog i ružnog u životu. Zbog toga pesnik piše o svemu i svačemu što zaokuplja njegovu pažnju, pa pojedine pesme imaju snažna obeležja angažovanog, duhovnog, patriotskog, humanističkog i etičkog.
O čemu god da peva pesnik to čini neposredno i nadahnuto, sa učestalim obraćanjem u prvom licu jednine ili množine. Na taj način se lirski subjekt identifikuje sa kolektivom, progovarajući u ime većine, a u sadejstvu sa vremenom (prošlim, sadašnjim i budućim). Vreme je, takođe, drugi opsesisvni motiv pesnika Adrovića, jer njegova filozofična i gnoseološka razmatranja i te kako ide naruku pesnicima, umetnicima i drugim stvaraocima raznih profila. Naime, pitanje i problem vremena su večita inspiracija od pamtiveka do naših dana. Otuda pesnik pokušava da iznađe novi ugao posmatranja i doživljavanja ove problematike, koju smatra ne samo zagonetnom koliko nedokučivom i nesaznajnom. U neprestanom traganju za vremenom, kao određenim smislom postojanja i življenja, pesnik iznalazi određena rešenja i misaona pregnuća, koja se, ipak, nalaze u pesmama i čija se suština zasniva na veri, vedrini i optimizmu.
Nedoumice i retorička pitanja koja on često postavlja, naročito na početku knjige, svakako nisu bez odgovora, već se njihovo osnovno značenje naslućuje u bogatoj metaforici i osobenom izrazu, koji Adrovića otkrivaju kao pesnika specifične vokacije i refleksije, dovoljno samosvojnog i intrigantnog za čitanje i adekvatno kritičko promišljanje
Adrović je pesnik osobenog senzibiliteta, sa eliptičnim i jezgrovitim izrazom, koji ipak poseduje duboku slojevitost, pouku, slikovitost i melodičnost. Stihovi se nižu jedan za drugim, sasvim prirodno i spontano, a pesme se mogu čitati kao svojevrsna poema, odnosno kantilena koja ima mnogo toga zajedničkog skoro za sve pesme. Sa ovom poezijom nije teško uspostaviti komunikaciju, budući da nije hermetična i nepristupačna. Adrović čini sve za svoju percepciju i odnos prema čitaocima, verujući u moć poezije i njena katarzična svojstva, pa otuda pokušaji da se smisao života izjednači ili bar poistoveti sa poezijom, koja nije usputan i uzgredan stvaralački čin, već poseban smisao postojanja i nešto mnogo više od toga. Ovim izdanjem Braho Adrović je znalački skicirao, odnosno zaokružio svoju poetiku i etičko-estetički pogled na svet, učvršćujući dominantne oznake svog lirskog pevanja i mišljenja. Drugim rečima, poetski govor je redukovan i sažet, ali bremenit idejama i mislima, slikama i porukama, koje su neka vrsta kreativne rekapitulacije i geneza razvojnog puta u širokom vremenskom razmaku.
Može se zaključiti da je Adrović pesniki izrazite subjektivnosti, čiji su stihovi snažno obeleženi naglašenim ličnim tonom, kao svojevrsnim svedočanstvom o vlastitom suočavanju sa životnim izazovima i ovovremenim ne/prilikama (na primer: raspad Jugoslavije). Forma obraćanja drugom je svakako dvosmislena, jer ona zapravo podrazumeva i obraćanje vlastitom ja, što pesniku omogućava da ispolji lirsku samoispovest i raznovrsne evokacije od detinjstva pa do današnjih dana.Pesnikova kreativna i složena jednostavnost pokazuju da se radi o emotivnim i psihološkim treptajima sa mestimičnim uticajima ekspresionizma i neosimbolizma.
Francuski pesnik Rene Šar je govorio da „poezija ne zahteva da bude razumljena, no da bude vodič čula, da učini suštinu živom“. Čini se da Adrović ovu poetičku maksimu ima i te kako u vidu i da se nje znalački pridržava. Ovom knjigom autor je napravio krupan iskorak na crnogorskoj literarnoj sceni, pokazujući samim tim autentičnost i vrednost modernog lirskog stvaralaštva.
Akademik dr Milutin Đuričković
