Redakcija Historija i književnost – odnos vanjskog i unutarnjeg.
Odnos historije i književnosti u jednome je uvijek kompaktan – i književnost pripada historiji, ne zapisuje datume, ali opisuje ono što im je prethodilo. Historija bilježi datume, govori o početku i kraju. Historija govori o tome kada je nešto nastalo, ali ne i kako je nastalo (unutarnja historija). Historija ne zaviruje u ljudske duše, dok književnost to čini. Loša i neprihvatljiva bi bila historija koja bi se zasnivala na kazivanjima iz romana, ali nijedna potpuna spoznaja jedne epohe nije moguća bez opisivanja njenog duha. Historičar bilježi događaje, bavi se hronikom, dok književnik bilježi misli ljudi, i uzroke događaja, pa samim tim i upotpunjuje ono glavno što historičar propušta. Dok se hitoričar bavi događajima, književnik se bavi doživljajima. I jedan, i drugi, neraskidiva su karika kojom se mogu objasniti stvari iz prošlosti: dok prvi bilježistanje na terenu, drugi bilježi stanje unutar ljudskog duha.
Potrebno je razumijevanje konteksta i vremena nastanka djela.
Historija doprinosi segmentu kritičke odvojenosti stvarnog od mitskog, te raščlanjuje historijski zapis od književnog opisa, lišavajući subjektivitet pisca i relativitet vremenske posebnosti i potrebnosti za istim. Kada vremenski kontekst u kojem jedno književno djelo u kome se nacija stimulira prestane, pristupa se tom djelu na drugi način. Ono se demistifikuje i umjesto stimulansa neprijateljstva i apsorbacije tog neprijateljstva, ono treba da govori o jednoj etapi sazrijevanja ili nekog drugog cilja.
Književnost opominje historiju da se mora uzeti u obzir trenutak kada je određeni lik opjevan, jer je ta slika o njemu isključivo bliska kontekstu njegovog vremena. Ukoliko je to isključivo mit, mora se shvatiti isključivo po potrebama datog trenutka nastanka. Političko-ideološka uloga jednog djela u jednom historijskom razdoblju se mora zapečatiti historijskim pečatom da se ne bi fragmentacije tih djela inspiracijski povampirile u nekim budućim političko-ideološkim porivima. Legenda u jednom trenutku može pozitivno djelovati na borbenu gotovost u odbrambenom ratu, dok u drugom može djelovati u kontekstu okolnosti borbe sa nepostojećim neprijateljem koji ugrožava. Legenda može iz pohoda u odbranu teritorije, nakon čak i nakon par vjekova oživljavanja biti uzrokom neprijateljstva prema susjedu i genocidnim namjerama prema istome. Primjer – mitomanska djela, bilo da je u pitanju poezija ili proza u kojima se glavnom junaku, ili narodu o kome se govori pridaju nadljudska svojstva, dok se sa druge strane prema neprijatelju primijenjuju epiteti sotone. U tom smislu, događaji opisani u književnim djelima doprinose razumijevanju, opisuju stanje jednog naroda tokom sukoba sa drugim narodom i utječu da se mitomanski elementi koji mogu biti iskrivljeno prikazani ili potpuno netačni ne uvuku među stranice historijskih spisa.
Književnost može pomoći da se historija razumije, ali do linije do koje se subjektivitet pojedinca (svjedoka) ne uzima kao osnov za konačno prihvatanje. Historija lišena dokazivog i kao lišena više svjedočenja i razmatranja, pretvara sebe u zloupotrijebljenu historiju.
Međusobni odnos.
Historija je racionalna, književnost je produhovljena. Književnost govori o onome što historija prešutkuje a često i govori o događajima koji su se “trebali zbiti”. Historiji je potreban duh vremena koju donosi književnost, ali ne i njene emocije. Zato je najbolja historija koja iz književnosti vadi pouku događaja bez poruka doživljaja.
AUTOR – Dženis Šaćirović
