Redakcija Faruk Dizdarević
DIVNI TRENU
(Tkanica od uspomena)
Ramiz Hadžibegović, Blisko kraju (Eseji), Čigoja štampa, Beograd, 2016.
Kao što nakon zalaska Sunca u vrelom ljetnjem danu još uvijek osjećamo prijatnost topline i uživamo u zlatastoj panorami na horizontu osjećajući kako nas Sunce i dalje grije ali nekako zaštitnički, skoro raznježeno, ne više onako neštedimice – tako će i susret sa knjigom Blisko kraju Ramiza Hadžibegovića ((1951, Bistrica, Bijelo Polje), koja se nedavno pojavila iz štampe, mislimo, ogrijati njene čitaoce. Ona sadrži nešto više od dvadesetak veoma interesantnih, a skoro zaboravljenih, slika iz područja običaja. Običaj je osnova svake kulture, njeno čvrsto i sveto prasjedište. Običaj predstavlja sažetu sliku svijeta, vrijednost koja životu daje smisao i bez njega svaka kultura gubi svoju zdravu stvaralačku snagu. Iz običajnih predstava izrasta čovjekova cjelokupna kultura u svim njenim rukavcima, djelatnostima, koje čovjeku pomažu da zacijeli i osmisli svoje iskustvo. Međutim, kao što je isticao Rolan Bart, u toku razvoja zapadne civilizacije došlo je do „zaturanja u vremenu“ specifičnih običaja raznih naroda, do životnih formula i obrazaca koji ne orjentišu već zavode. Čovjek sadašnjice preliven cunamijem globalizacije, počinje da ispod svih prošlosti kopa nebi li pronašao korijene iz tih vremena.
Knjiga Blisko kraju Ramiza Hadžibegovića jedinstven je tipik života, običaja, mišljenja. U nadahnutom otporu prema prolaznosti pisac ovim tekstovima rekonstruiše jedan (cio) život. Jer dosta od ovoga je već posuto tihim prahom zaborava. U njoj se pars pro toto odslikavaju neki događaji/oblici iz jednog drugog vremena, oživljavaju i savremenom čitaocu podastiru neki od zapostavljenih, zaboravljenih oblika iz domena društvenog života na našim prostorima. Da parafraziramo A. Artoa, ovi tekstovi mogu biti i svojvrsno „čupanje“ čovjeka iz sopstvene otuđenosti.
Kad je Ramiz Hadžibegović napisao prvi tekst iz ove knjige (čijim svjedokom sam bio) Arijadnin konac je bio već izvučen. Knjiga je, rečeno je, kolaž sastavljen od dvadeset dvije priče. One su autobiografsko ili mistifikovano autobiografsko iskustvo, odnosno subjektivni narativni doživljaj stvarnosti, sa doživljajem opštije i šire prirode i značenja. Ovim pismom Hadžibegović nije (do)pustio da nov snijeg prekrije stari i tragove ispod njega. Pripovijesti su građene postupkom koji ih potpuno približava prosedeu moderne proze. Da će biti veoma interesantne čitaocu i da će mu garantovati tematski i sadržinski originalan moment biće jasno već poslije prve sa naslovom Merak i podnaslovom Odgovoran životu i njegovoj potrazi za smislom. Zatim slijede i ostale iz rama autorovog sjećanja. Duboke predačke istine provjeravane vjekovima date su u zapisima Odžak, Kućni prag, Ognjište, Kolijevka, Amanet, dok Jastuk, Ljubav sestre, Sofra, Peškir, Ćilim, Testija govore o duši familije, njenoj snazi i slozi. Temeljni obrazac narodnih običaja i kulture dat je u zapisima Moba, Vršidba; pripovijesti Muštuluk, Petrovdanske lile, Akšamluk, Dernek slike su praznika radosti; priča Brašnjenik je prizivanje nezaboravnog ukusa majčinog jela spremljenog za daleki put; Dert je strasni vrisak duše; autor sa nježnom nostalgijom govori o Korzou koji je za tek pristasalog momčića bio nekakav imago mundi i Zavičaju u kome se susreću nebo i zemlja i gdje sve stvari imaju svoje ime.
Bez obzira na to kuda krenuo i koliko bio udaljen od zavičajnog neba, pisac je u jeziku uvijek svoj na svome i to ne samo u prostorima rečenica i riječi, njenih zvučenja i značenja, odjeku „zavičajne melodije“ u kojoj treperi duša, glasnosti i tišine, svjetlosti i zatamnjenja, mikro i makrokosmos bića i egzistencije, nego u akomulacijama umjetničke energije.
Već nakon prvih stranica knjige čitalac će shvatiti da autor „vođen rukom nevidljivog anđela nostalgije“ prikazuje jedan svijet gdje život sa mnoštvom detalja iskrsne ispred njega. Te pojave kao da se metamorfišu u lični doživljaj uz obilatu potporu uspomena, djetinjstva, poluzaborava i snova, čak i ejdetskih slika (i svijeta podsvjesnog) uz neprekidno zanavljanje emotivnih talasa. On (Hadžibegović) podsjeća čitaoca umornog od novih formi na tradiciju romantične pripovijesti; vraća na scenu široj čitalačkoj publici toliko potrebne priče o nekim skoro već zaboravljenim vremenima. Pisac uspostavlja komunikaciju sa drevnim slojevima narodnog iskustva izniklih iz neizrecivih dubina iskonske potrebe i čežnje za životom. Ovo su, dakle, sjećanja. A sjećanje je put ka negaciji vremena; u svom opiranju toku vremena upućuje na ono bezvremeno, što je bez kraja i početka u proticanju časova.
Nastojeći da ne postane zatočenik konvencionalnih književnih formi Hadžibegović je u ovom slučaju izabrao formu eseja. U njegovoj knjizi ne treba tražiti jednoobrazne formule. Ona predstavlja čitav jedan svijet koji se ne može svesti ni pod kakav obrazac. U građenju ove narativne strukture autor polazi od svog opšteg i neposrednog životnog iskustva i doživljaja svijeta ali i od svoje stvaralačke imaginacije i izrazite moći opservacije neposredne stvarnosti.
Kao spisatelj prozračne, rafinirane erudicije, pažnju čitaoca će besumnje privući ovi njegovi tekstovi pisani sa zavidnom akribijom i suptilnim smislom za detalje koji sa svoje strane obogaćuju ne samo tkivo teksta nego i siže, opis događaja duboko ukorijenjen u kulturnu tradiciju, filozofiju našeg naroda. Može se uočiti da je pisac u obradi temata tražio tačnu riječ, precizan izraz, najdublji damar emocije.
Pisac uspijeva da pronikne u suštinu i njenu prilagodljivost i primjerenost tematu o kome govori. I da ih provjeri koliko su stvarnost ili ogledalo stvarnosti. Neposredna, lirska, pročišćena, simbolična stvarnost, sagledana u jednom trenutku, u prelamanju svoje svjetlosti i sjenke, svojeg spoljašnjeg i svog unutrašnjeg oblika i značenja, ukazala se autoru kao veoma pogodan materijal za prozni zapis, za lirsku opservaciju i paraboličnu priču.
Izvanredna ekspresivnost ove proze oblikovana je prema principima „lirskog jezgra“ preko kojeg se očitava pažljivo selektovanje adekvatnih i ilustrativnih riječi. On ne prenebregava ni sastavne elemente svake stvari, koji je i određuju. A to su značenje, boja, težina, gustina, toplota, vrijeme javljanja, i posmatračevo iskustvo, svakako. Ali i bezbroj drugih specifičnosti, pa i patagnomičnih biljega i nijansi samo za jednu stvar.
Ovom knjigom Ramiza Hadžibegovića eksplicira se jasna predstava o dalekosežnosti čina zapisivanja. Time se ispunjava stvaralačka poetička pretpostavka da književnost neizostavno mora imati veze sa „stvarnim“ životom i da je, jednim dijelom, u obavezi da o njemu (validno) svjedoči.
Moja ocjena ovog književnog djela podudara se sa jednim autorovim stavom iz prologa i vrlo je podesno da sa njime završim ovaj prikaz: „Novo vreme ima tendenciju da negira sve što mu je prethodilo. Od sveopšte duboko zatrpane prošlosti, što je moglo da se sačuva – sačuvano je, što je moglo da se negira – odbačeno je, što je moglo da se odloži – odloženo je, što je moglo da se saopšti – rečeno je“.
Ako je pisanje obnavljanje trajanja, onda za potvrdu ovog stava svakako valja pročitati knjigu simboličnog naslova Blisko kraju. Ovom knjigom Ramiz Hadžibegović se predstavio kao veoma znimljiv prozni pisac. Lirsko-evokativna atmosfera doprinose da se ova zbirka eseja etnografskog značenja s razlogom nađe među nekoliko najinteresantnijih knjiga objavljenih tokom protekle godine.
Sarajevo, februara 2017.
Ramiz Hadžibegović (1951. Bistrica, Bijelo Polje) diplomirao je na Smjeru za međunarodne studije Fakulteta političkih nauka u Beogradu. U vrijeme studiranja bio je član Univerzitetskog odbora saveza studenata Beograda, član Republičke i Gradske konferencije omladine Beograda. U periodu od 1975. do 1992. godine radio je u Službi državne bezbjednosti saveznog MUP-a na poslovima kontraobaveštajne prirode, kada na lični zahtjev odlazi u penziju. Osnivač je i glavni urednik Radija Puls u Beogradu (1997) i Radija Jupok u Rožajama (1995).
U toku studiranja nagrađivan je za naučne studije: druga nagrada Zajednice jugoslovenskih univerziteta za rad Inteligencija i radnički pokret; treća i jedina nagrada Jugoslovenskog pripremnog komiteta za deseti svjetski festival omladine i studenata za rad Kulturno nasljeđe Jugoslavije i međunarodna saradnja mladih; druga nagrada (od 1500 prispjelih radova) Muzeja grada Beograda i Politike za rad Napredni studentski pokret 1935. – 1941. Godine u Beogradu; druga nagrada Beogradskog univerziteta, povodom Dana Republike, za rad Omladina i njen rad u samoupravljanju.
Bio je stalni saradnik Studenta, lista Beogradskog univerziteta, urednik Politikologa (glasilo studenata FPN). Kao gimnazijalac, kraće vrijeme je bio prvi dopisnik podgoričke Pobjede iz Rožaja.
Objavljivao je eseje, studije i književne prikaze u časopisima Savremenik (Beograd), Komuna (Podgorica), Mozaik (Bijelo Polje); u beogradskom listu Danas, na elektronskim portalima Crne Gore (Montenegrina.net), Srbije (više njih), Hrvatski (Narodni.net), Francuske (Le Courrier des Balkans), Australije i drugih zemalja. Bio je recezent i urednik knjige „Kad se vrijeme plašilo čovjeka“ Rahmana Adrovića.
Dobitnik je više nagrada i društvenih priznanja. Zastupljen je u ediciji Ko je ko u Crnoj Gori, drugo izdanje, 1999. godine (AMC – „Zolak i Zolak“, „Arhe“ – Budva).
Živi u Beogradu.
