Grafiti – vandalizam ili umjetnost? (Foto)

Redakcija April 28, 2013

Grafiti najviše privlače mlade ljude, i podstiču ih da razvijaju svoju kreativnost i talenat ali i da stvaraju prava umjetnička djela koja rijetko koga mogu ostaviti ravnodušnim. Uprkos tome pitanje koje se i danas postavlja u javnosti je: da li su grafiti umjetnost ili vandalizam?

Iako mnogi grafite smatraju pukim vandalizmom, nastalim kao rezultat viška slobodnog vremena frustrirane omladine, grafiti su ipak mnogo više od toga jer umjetnost ima mnogo definicija, ali ni jedna nije u stanju da objasni njenu punu kompleksnost. Definisanje granica umjetnosti je subjektivni akt, ali opšte prihvaćena definicija kaže: „Umjetnost je aktivnost, objekat ili skup aktivnosti i objekata stvorenih sa namjerom da se prenesu emocije ili/i ideje“. Dakle umjetnost određuju ideje slobode, imaginacije, individualnosti, otkrića, eksperimenta, pobune, ljepote, istine, pravde…

Umjetnička djela su stara koliko i samo čovječanstvo: od rane prahistorijske umjetnosti do savremene umjetnosti. Smisao riječi „umjetnost“ ostao je najbliži starom latinskom značenju, koje se prevodi kao vještina ili zanat, kao i takođe iz protoindoevropskog korijena koje znači sređivanje, ukrašavanje. U tom smislu, umjetnost je sve što je pretrpjelo proces namjernog sređivanja.

Unknown Artist Foto via Urban Curator. — Unknown Artist Foto via Urban Curator

Riječ “grafit“ nastala je od italijanske riječi “graffito“ što znači škrabati, a korijen vuče od starogrčke riječi “graphein“, koja znači pisati. Grafiti su prisutni od početka ljudske civilizacije. Čak su i pećinski ljudi poznavali tehniku spreja. Oni su puhali prah kroz šuplju kost preko svoje ruke ostavljajući siluetu iste na zidu.

Iako grafiti u određenim oblicima postoje još od stare Grčke i Rima, savremena historija grafita počela je 1968. godine. Tada grafiti počinju da se javljaju po njujorškom metrou. A prvi graffit koji je uzburkao javnost bio je grafit “TAKI 183“, što je bilo ime tinejdžera i ulice u kojoj je on stanovao. Njujork Tajms je objavio intervju sa pomenutim tinejdžerom i od tada grafiti počinju da se šire po cijelom svijetu.

Grafit podrazumijeva nanošenje slike ili nekog natpisa na površinama javnog prostora. Oni su neizostavan oblik savremene urbane umjetnosti. Zabranjivani, brisani, ismijavani, osporavani i hvaljeni, ipak su opstali kao značajan dio urbane kulture i nastali su sa idejom da se energija kanališe kroz kreativno stvaralaštvo, a ne kroz nasilje.

Oslikavanje javnih prostora sprejevima u boji, rukom autora koji ima stav i estetski osjećaj mogu na specifičan način obogatiti karakter ulice ili čak i grada, dok u nemaštovitim rukama samo povećavaju vizualnu zagađenost prostora. Kod nas se ova umjetnost još uvijek poistovjećuje sa natpisima, na primjer: Azra volim te, Torcida Sandžak, Delije… Velika razlika je između grafita i natpisa, kako u ideji, tako i u izgledu. Grafiti nijesu način komunikacije, grafiti su način pokazivanja opštih i socijalnih problema i pokazatelj nečije mašte. Svaki crtač teži da u svoj rad unese mnogo kreativnosti i originalnosti, a najčešće korištena tehnika je crtanje sprejom.Veoma je važna konstrukcija slova, kojoj se pridaje velika važnost.

Mnoge ulice gradova širom svijeta ukrašavaju divni grafiti, pored kojih često ostanemo bez daha… ali oni “umjetnici” koji svoj potpis ostavljaju svuda po gradu, čak po kulturnim spomenicima, s ciljem da što više ljudi pročita njihovo ime, jesu vandali a njihova djela vandalizam i treba ih sankcionisati. Ali policije i vlasti nemaju razumijevanja ni za grafite kao umjetnička djela i autori protivzakonito nanesenih grafita mogu biti kažnjeni.