REDŽEP REDŽO MULIĆ – PAGANINI SA PROKLETIJA
„Oni koji su pisali o Mulićevoj muzici (…) Sve što u njegovom djelu poznaju kao ʼzelenu boju Kosovaʼ nosi u sebi i zvuke, mirise i boje gusinjskih pejzaža, neba, rijeka, života i etike njegovih ljudi, širine njihove duše i duha, svježine izvora i voda pored kojih je umjetnik odrastao. Sve je vidio i doživio onda kada se najviše i najdublje pamti – i pucnji koji su ga lišili očeve ljubavi, i tamnu jeku vjekova, i raskošnu ljepotu prirode, i tajanstvenost Prokletija, i utrepatlost i rascvetalost zvijezda, i bjelinu snjegova, i opojnost i jarkost gorskog bilja i upornost i hrabrost planinska, i mujezinov poziv s minareta i zvona s katoličke i pravoslavne crkve, i svirka albanskih čobana, i tužbalicu crnogorskih udovica, i nježnost muslimanskih balada.“
Zuvdija Hodžić (Omaž Redžu Muliću)
Rođen je 18. marta 1921. godine u Gusinju, od oca Nasa (?-1921) i majke Paše, rođene Feratović (1892-1974). Nasa su iste godine ubili žandarmi više Grebajske doline gdje je bio sa stokom, jer je dao hranu nekim vojnicima koji su pobjegli iz vojske. „Ubijen je u onim mutnim vremenima kada je vlast žandarma i policijskog pisara bila kobna za mnoge građane ovog kraja, kada je noć ʼgutalaʼ nedužne ljude po katunima i potocima i kada za to nije niko odgovarao. Tako je to radila ondašnja vlast. A za te prljave poslove u Plavu je tada bio zadužen kasniji narodni poslanik Novica Popović, kao šef Policijske ispostave u Plavu“ (6, str. 210).
Podnivila ga je majka Paša sa svoja dva starija sina Šabom (1914-1991) i Suljom (1916-1981).
Četvorogodišnju osnovnu školu završio je juna 1933. godine u Gusinju. Nakon završene osnovne škole učio je u Gusinju nepune dvije godine tufegdžijski zanat (za popravku pušaka i drugog vatrenog oružja) u radnji poznatog gusinjskog puškara Bajrama Ljačkovića iz Kruševa.
Pod uticajem učenika Velike medrese iz Skoplja, kojih je iz Gusinju bilo sedam – Laličić Ishak, Nikočević Aljo, Radončić Rustem, Lucević Nazif, Omeragić Huso, Šujak Salih i Čekić Osman (4, str. 253-256 ), napustio je učenje zanata i odlučio da se upiše u Veliku medresu. Oko 20. avgusta 1935. godine pošao je u Skoplje radi polaganja prijemnog ispita. Sa njim su tada pošli Džafer Nikočević (1935-1941) i Mustafa Memić (1924-2012). Njih je u Skoplje odveo Mustafin otac Redžo. On je za profesore Velike medrese Vida Latkovića sa Cetinja i i Milovana Arsenijevića iz Berana nosio preporuke za njihov upis, koje je napisao dr Drago Petrović, koji je bio ljekar u Gusinju. Od Gusinja do Peći išli su pješice, a od Peći do Skoplja vozom. „U izvještaju Velike medrese za školsku1935/1936. godinu zapisano je da su prijemni ispit položili 69 kandidata. Među njma, pod rednim brojem 13. nalazi se i ime Redžepa Mulića. Međutim, od njih, koliko ih je položilo prijemni ispit, kao državni pitomci (besplatno školovanje i izdržavanje u internatu) primljeni su samo 20 učenika“. Među njima nije bio Redžo, jer je njegovo domaćinstvo imalo velik porez, pa da bi mogao da se upiše njegova braća Šabo i Suljo morali su na ime troškova internata plaćati po 250 dinara mjesečno, a tada se ovca mogla kupiti za 30 dinara. Dakle mjesečno su morali prodavat po osam ovaca. Međutim, Redžo je na kraju prvog polugodišta imao sve petice, pa je prihvaćen kao državni pitomac (6, str. 211). Bio je među najboljim učenicima Velike medrese. Sa lakoćom je učio strane jezike, a u Velikoj medresi bilo ih je pet (francuski i arapski od prvog, njemački i turski od trećeg, i latinski jezik od petog razreda (6, str. 212).i
U Velikoj medresi se muzici poklanjala velika pažnja. Škola je imala dva hora i dva orkestra: tamburaški i violinski, kojima je rukovodio profesor muzike Aleksandar Zalijev, koji je izbjegao iz Rusije za vrijeme Oktobarske revolucije. U prvom razredu medrese Redžo je postao član violinskog orkestra. Sve slobodno vrijeme, a od trećeg razreda i na uštrb učenja i drugih aktivnosti, posvetio je violini. Takođe, i za vrijme ljetnjih raspusta nije se od nje odvajao. Još kao učenik Velike medrese počeo je da komponuje.
Pripadao je organizovanoj antifašističkoj omladini (SKOJ) i kao skojevac učestvovao 26. marta 1941. godine u radničko-studentskim demonstracijama. Aprila 1941. godine vratio se u Gusinje, a septembra iste godine nastavio je školovanje u Prištini, u gimnaziji. Čitav rat proveo je na Kosovu. Hrabro se suprostavljao nacionalnim i vjerskim podjelama, borio se za revolucionarne ideale, a svoje muzičke aktivnosti je usmjeravao za potrebe Narodnooslobodilačkog pokreta – NOP-a (5, str. 135)
Nakon oslobođenja je završio Muzičku akademiju u Beogradu i radio kao profesor Srednje muzičke škole u Prizrenu. Kao navodni pristalica Informbiroa bio je osuđen na višegodišnju robiju. Na Golom otoku je preživio velike strahote, muke i poniženja.
Nakon povratka sa Golog otoka, živio je u Prištini i čitav radni vijek posvetio muzici. Bio je kompozitor Radio Prištine i urednik Muzičkog programa Televizije Priština. Postao je veliki muzičar, priznat i cijenjen u zemlji i svijetu. Konponovao je od vokalne, kamerne, scenske, filmske, simfonijske do dječje muzike. Autor je velikog broja horskih kompozicija i obradio je oko 150 izvornih albanskih i drugih pjesama. (1)
Ime Redža Mulića je ušlo u muzičke enciklopedije. Njegova djela izvode se i slušaju širom Evrope. Sve njegove kompozicije sadrže elemente albanskog muzičkog folklora, koji je na fini način koristio. Zato je upotrebljavao i drevne instrumente – dočaravajući kao, na primjer, u Drugoj simfoniji zvuke tamburice (ćiteljije). Muzički kritičari smatraju da je, kako istiće akademik Zuvdija Hožić, Druga kosovska simfonija najzerlije njegovo djelo, najpogodnije za razumijevanje njegove poetike, da sadrži sve karakteristike Mulićeve originalnosti: bogat ritam, bujnu orkestraciju, metaforičnost, misaonost, maštovitost, svježinu, magičnu, poetičnost u melodiji i harmoniji, razigranost u formi. (1)
Najvažnija djela Redža Mulića su:
– Prva kosovska simfonija,
– Druga kosovska simfonija,
– Simfonijska fantazija,
– Pastorala i igra,
– Prizrenski akvareli,
– Legenda o heroju (posvećena Miladinu Popoviću),
– Legenda za violinu i klavir,
– Elegija za violončello, violinu i klavir;
Kantate:
– Jugoslavija,
– Poema za njih,
– Smrt heroja,
– Baresha (Čobanica), za glas i orkestar i druge;
Vokalne kompozicije:
– Kosovo,
– Mala popularna svita,
-Vjeshta (Jesen I), prva nagrada na svjetskoim festivalu u Langolenu,
u Engleskoj,
– Jesen II;
Muzika za pozorišne predstave:
– Omer i Merima,
– Tri sestre,
– Ženidba,
– Besa,
– Ahmet Ćirezi: Erheveja, 1966,
– Irkutska priča,
– Pelinovo,
– Nita,
– Dundo Maroje i druge;
Muzika za dokumentarne filmove:
– Glava za glavu,
– Kosovkso zlato (I, II, III),
– Tubelija i druge;
Muzika za film:
– Kapetan Leši, 1960, režija Žika Mitrović,
– Obračun, 1962, režija Žika Mitrović,
– Vuk sa Prokletija (Uka i Bjeshkëve të nemura), 1968, režija Miomir
Stamenković,
-Vetar i hrast, 1979, režija Besim Sahatciu;
Muzika za balet:
– Legenda o pobedi,
– Nita (1).
Redžo Mulić se ženio dva puta. Prva supruga mu je bila Ljubica Janićijević. Djeca: Saša i Vesna.
Druga supruga mu je bila Nedžmija Pagaruša.
Redžo Mulić je umro 11. februara 1982. godine u Prištini. Sahranjen je u Gusinju. Na mezaru mu je porodica podigla bistu.
„I da je Redžo Mulić bio manje značajan umjetnik, zavičaj bi imao razloga za ponos ali i obavezu da obilježava i čuva sjećanje na njega. (…) Jer, zaista, bio je i veliki čovjek i stvaralac čije djelo za jedan širok i veliki pojam kao što je nacionalna kultura i umjetnost, predstavlja i pionirski poduhvat i njenu vrhunsku vrijednost. Naravno od zavičaja koji je presudno uticao na formiranje Mulićevog karaktera i ličnosti bilo bi iluzorno očekivati da mu je omogućio da se iskaže i kao umjetnik koji je kreativnim potencijalom bio iznad i sredina sa dugom muzičkom tradicijom, akademijama, operama, simfonijskim i drughim orkestrima i institucijama. Ali, zavičaj je dužan, više sebe nego umjetniku, da učini koliko može, da, napokon, ulicu u kojoj je Mulić rođen, nazove njegovim imenom, da kopiju jedne od bisti u prištinskom Domu kulture, u Udruženju kompozitora Kosova i dijelu gradskog parka nazvanog „Redžovo ćoše“ ili nad njegovim grobom na gusinjskom groblju, postavi na početku te ulice ili njenoj srdini, okrenutu ka Ali-pašinim izvorima, da pokazuje na umjetnikova ispirativna izvorišta i naš odnos prema svojim velikanima“, pisao je Zuvdija Hodžić (1).
LITERATURA
- Hodžić, Z. (2003): Omaž o Redžu Muliću, 21. Plavski književni susreti,
- avgust 2003, Plav.
- Koci, A. (1974): Elementi šiptarskog muzičkog folklora u delima naših kompozitora, Zbornik XIV kongresu Saveza folklorista Jugoslavije (Prizren), Begrad.
- Makrkišić, H. (2015): Gusinjska bratstva kroz stare fotoalbume – NVO „Priroda i baština“, Rožaje.
- Memić, M. (1984). Velika medresa i njeni učenici u revolucionarnom pokretu.- PZRO „Fonografika“, Skopje.
- Memić, M. (1998): Poznati Bošnjaci Sandžaka i Crne Gore: od Ahmed-paše Hercegovića i Mehdi Šemsikadića do Rifata Burdževića i generala Sefera Halilovića.- Matica d.j.b. Sarajevo.
- Memić, M. (2001): Sjećanje na Redža Mulića.- Almanah 15-16, Podgorica.
- Memić, M. (2008): Gusinjsko-plavska krajina u vrtlogu historije. – Institut za istarživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu.