Redakcija Mirsad Hadrović
Mirsad Hadrović
DŽAMIJA U PETNJICI
Gornji Bihor se prostire na 174 km2 ima oko 10.000 stanovnika u 25 naselja. Na ovom područiju živi uglavnom bošnjačko stanovništvo. Prirodne granice ovog područija čine planinski masivi Turijak, Vlahovi, Lađevac, Ciglen i Polička visoravan. Ove planine su sa vrhovima iznad 1.700 a riječne doline su na nadmorskoj visini od oko 620 metara.[1] Sela većinom pripadaju razbijenom tipu. Većina sela formirana je na prostorima povoljnim za zemljoradnju i stočarstvo, najčešće u dolinama rijeka.[2]
Kad je podignuta prva džamija u Petnjici nema pouzdanih izvora. Pretpostavka da je podignuta u 16. stoljeću nijesu tačne, jer iz dokumenata o popisu stanovništva u ovom kraju iz 16. stoljeća na ovom područiju nije postojalo muslimanskog stanovništva.[3] Neki crnogorski historičari zastupaju tezu da se islam u ovim krajevima počeo širiti tek krajem 17. stoljeća, odnosno poslije Karlovačkog mira.[4]
Prva građevina orijentalnog stila u ovim krajevima bila je džamija u Radulićima Hajdar-paše Selima te je prisutna u narodu priča da je i džamiju u Petnjici podigao Hajdar-paša 1696. godine i da je stara preko trista godina. Bila je to prvobitno mala jednospratna seoska džamija, sa masivnim kamenim zidom, drvenim krovom i munarom.
Krajem 19. stoljeća stanovništvo Gornjeg Bihora se naglo uvećavalo, pa se stoga javila potreba da se i džamija proširi što se i desilo 1903. godine. Velikom akcijom Bihoraca postojeća mala džamija je proširena iz temelja, dobila tri sprata, unutrašnjost urađena od drveta, krov je pokriven šindrom i sagrađeno je novo drveno munara. Kamen se donosio iz Tucanja pomoću drvenih kola koja su vukla i po deset pari volova. O vremenu gradnje svjedoči i tarih koji se čuva u Petnjičkoj džamiji koja je rađena dobrovoljnim radom, akcijama i materijalom.
Na ploči koja je stajala iznad ulaznih vrata napisano je:
,,La illahe illallah Muhammeden resulullah, / Mutevelija iz Trpezi Cikotić Hasan (Huso) Bejtov i / Tahir Abdurahmanov Kršić iz Radmanaca, / glavni majstor iz Hercegovine / nastanjen u Beranama Ajdin Korijenić, / imam mula Šaćir Hodžić, / godine 1321.h“(1903).[5]
Veličina džamije je 15,80 x 13,20 m, sa prizemljem i dva sprata. Zidana je poluobrađenim kamenom. Debljina zidova u prva dva sprata su 80 a posljednji 50 cm.[6]
Munare je prvobitno bilo sagrađeno od drveta, da bi 1969. godine bilo porušeno i sagrađeno od tvrdog materijala. U tom periodu je džamija pokrivena crijepom. Više puta je džamija renovirana. Tokom tih radova džamija je izgubila originalni izgled.
Dana 22. 7. 2005. godine džamija je svečano otvorena poslije tri godine rada na rekonstrukciji koju je finansirao Mustafa Mujko Šabotić sa porodicom. Zidovi su ojačani armiranim betonskim stubovima, u međuspratovima ugrađene betonske armirane ploče, sagrađena drvena munara, skinut malter sa zida i sagrađen drveni krov. Tada je vraćen njen stari izgled iz polovine 20. stoljeća. Od te godine (2005.) džamija je stavljena pod zaštitu države, kao stari kulturno-historijski spomenik.[7] Džamija je jedinstvena po stilu gradnje, veličini i unutrašnjem prostoru.
uz Allahovu pomoć obnovi je i utvrdi Mustafa-Mujko Šabotić sa sinovima:
Edinom, Ernadom i Almirom. 2005/1426. H. godina’’
Tarih na obnovljenoj Petnjičkoj džamiji. Foto: Muzafer Luboder
Unutrašnji prostor riješen ovakvom konstrukcijom dao je korisnu površinu od oko 500 m2 na sve etaže – što znači da džamija može da primi oko 1000 ljudi za praktikovanje vjerske obaveze – namaza. Izlaz na gornje etaže omogućen je drvenim jednokrakim stepenicama koje se nalaze i sa lijeve i desne strane od ulaznih vrata.[8] Svojom arhitekturom ne može se uporediti ni sa jednom džamijom u sandžačkoj regiji i šire osim što je bila veoma slična beranskoj Čarši-džamiji koju su komunističke vlasti srušile 1949. godine. Ovolika sličnost ukazuje da su muslimani Gornjeg Bihora 1903. godine prilikom spomenute rekonstrukcije neke manje prvobitne džamije radili po planu prve beranske džamije. Naime, Čarši-džamija je sagrađena 30 godina prije džamije u Petnjici, odnosno 1873. godine. Ova džamija je takođe bila dimenzija 15×13 metara, imala je prizemlje i dva sprata, četvorovodni krov pokriven šindrom kao i drveno munare izgrađeno na kamenoj osnovi uz ćošak zida sa desne strane.
Prvi imam džamije u Petnjici bio je Salih ef. Havađe, demobilisani hodža iz osmanlijske vojske, sa braćom je bio nastanjen u selu Paljuh, vjerovatno da je imao veliki uticaj za podizanje džamije i određivanje mjesta za podizanje džamije u Petnjici.[9]
Imami ove džamije bili su: Mula Šaćir, Rašid i Dželadin Hodžić, Hašin Abdul-Gani Kočan, mula Umer Hajdarpašić, Halid Hodžić i Abdullah Hodžić, mula Osman Hrastoder, Mehmed Latić, Jaho Osmanović, Jusuf Kovačević, Bajro Agović, a sada imamsku službu obavlja Husein Ramčilović.[10] Muezini su bili: Neko Muhović, Zalif Škrijelj, Emin Šabotić i Amir Hadrović.[11]
Vakuf petnjičke džamije posjedovao je:
– kuću 54 m2, katastarska parcela br. 11/12, Petnjica
– Zagaj, šuma 1 h i 20 ari, katastarska parcela br. 17/21, Koraći
– kuću od 35 m2 na katastarskoj parceli br. 38/57, Petnjica
– dvorište u površini od 3 ara, na katastarskoj parceli br. 38/59,
– njiva 15 ari i 50 m2 na katastarskoj parceli br. 38/35, Petnjica, Muratovići
– livada 36 ari na katastarskoj parceli br. 38/57. – Petnjica.[12]
Feho Muratović, stari džematlija petnjičke džamije, dobro pamti vrijeme poslije Drugog svjetskog rata kada je ova ista džamija bila, na bajram namaz, puna na sva tri nivoa i još toliki broj džematlija morao je da klanja vani, oko džamije.[13]
Prostori na prvom i drugom spratu imaju direktan vizuelni i zvučni kontakt sa imamom u vrijeme održavanja hutbe sa mimbera, preko zračnog prostora koji se izdiže iznad mimbera i mihraba do same krovne konstrukcije.
Ovaj zračni prostor je dimenzije 4,70 x 4,30 m, i po čitavom svom obimu ima drvenu ogradu.[14]
Na džamiji se nalazi ukupno 35 prozora, i to na ulaznoj strani 8, a sa ostale tri strane zida po 9 prozora. To su mali dvokrilni prozori sa blagim lučnim svodom sa gornje strane. Prozori su širine 75 cm i visine su nešto veće od jednog metra. Prozori su veoma malog parapeta. Prozorski otvori u zidu se šire prema unutrašnjosti objekta.[15]
U harem džamije je 1982. godine dovedena voda, sagrađen sa 6 česama, natkriven plehom u vidu kupole.[16] Šadrvan je obnovljen iste godine kad i džamija (2005.) kao i česma pored samog puta koji prolazi pored džamije.[17]
Tarih na obnovljenom šadrvanu ispred Petnjičke džamije. Foto: Muzafer Luboder
[1] SO – Berane, Berane, Pres Ekspres – Kotor, 2005. str. 6.
[2] Isto
[3] Bajro Agović, Džamije u Crnoj Gori, Almanah, Podgorica, 2001, str.346
[4] Dr. M. Memić, Bošnjaci – Muslimani Sandžaka i Crne Gore, Sarajevo 1996. str.121.
[5] Tarih napisan na ploči, čuva se u džamiji
[6] Bajro Agović, Džamije u Crnoj Gori, Podgorica, 2001, str.347.
[7] Glas Islama, br. 167. 1.jun 2009. Godina XIII str.34.
[8] Revija Forum br. 17. jan. 2011. god. VI / tekst arh. Irfana Ramčilovića dipl. ing. str. 47.
[9] Arhiv OIZ Petnjica, spisi o historijatu Petnjičke džamije, 1985. str. 2.
[10] Rođen 1957. u selu Lagatore. 1984. godine postavljen za imama u Petnjičkoj džamiji.
[11] Arhiv Mešihata Islamske zajednice CG, Dosijei, Matična knjiga imama CG.
[12] Arhiv Mešihata IZ CG, Statistički podaci vakufa u Crnoj Gori, 1986.
[13] Ovu izjavu su potvrdile i druge stare džematlije ove džamije
[14] Revija Forum br. 17. jan. 2011. god. VI / tekst arh. Irfana Ramčilovića dipl. ing., str. 47.
[15] Revija Forum br.17. jan. 2011. god. VI / tekst Arh. Irfana Ramčilovića dipl.ing., str. 47.
[16] Bajro Agović, Džamije u Crnoj Gori, Almanah, Podgorica, 2001, str. 348.
[17] Arhiv Mešihata IZ CG, Statistički podaci vakufa u Crnoj Gori, 1986.
Istaknuta slika: Džamija u Petnjici. FOTO: Irfan Ramusović
