Redakcija Filip DOŠLJAK
SABAHETA – BEKA MASLIČIĆ
(SLIKARKA SJEVERA I MEDITERANA)
Slikarka čija je umjetnost “isprepletana povezanost sjevera i mediterana ” rođena je 1947.godine u Beranama. Svoje likovno znanje sticala je u Umjetničkoj školi u Herceg Novom i Pedagoškoj akademiji u Prištini. Radnu karijeru počinje 1966. kao likovni pedagog u prosvjetnim ustanovama u rodnom gradu, sve do 2010.godine. Njeno dugogodišnje slikarstvo prisutno je i u sferama ilustracije i dizajna. Ilustrovala je veliki broj knjiga, udžbenika i lektira Zavoda za školstvo Crne Gore. Do sada je imala 32 samostalne i preko 100 kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu, gdje je takođe učestvovala na velikom broju likovnih kolonija. Slikarka Beka koja pokazuje “interes za ljepotu slikarske materije” je dobitnica Nagrade “21. jul” Opštine Berane, državne nagrade “Oktoih” kao i velikog broja otkupnih nagrada i značajnih jugoslovenskih i međunarodnih priznanja. Članica je Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore.
Olga Perović o Bekinoj umjetnosti zapisuje: “Sabahetino slikarstvo je intimna naracija, puna svjetlosti i vedrih boja, radost koju je izvukla iz svoje prirode i mediteranske svjetlosti koju neprekidno u sebi nosi. Ona kaže: ‘tek danas sa ove distance svjesna sam podneblja i ostalih vrijednosti koje sam ponijela sa sobom…Povezanost sjevera i mediterana nije slučajna jer i danas sve što radim je isprepletanost tih podneblja’. Njeni motivi su plemeniti. Mrtve prirode, Bašte, Krovovi. Istoričar umjetnosti Bogdan Musović ističe: ‘Na umjetnost Beke Masličić možemo skrenuti pažnju kao na posebnu likovnu pojavu na crnogorskoj likovnoj sceni sa osobenim likovnim izrazom, sa idejom, duhom i postupkom, gdje je još jednom da podvučem, dodirnula ( u pravoj mjeri ) umjetničku suštinu – svoju očiglednu likovnu predodređenost iskazala je kroz suptilne forme i govor slike’. Ovaj Musovićev zaključak nesumnjivo treba prihvatiti. Možda još dodati da kod ove slikarke u jarkim bojama, razigranosti prizora ima dosta mašte i liričnosti, neke opuštene vedrine što je rijetko u crnogorskom slikarstvu”.
U katalogu “Intimni pejzaži i boje Mediterana”, 2013. godine, Slobodan Slovinić ističe: ” Može se ustvrditi da djela Sabahete – Beke Masličić pripadaju asocijativno-intimističkoj sferi. Njena paradigmatska polazišta su tematski razuđena, a opservativni rakursi i likovna egzekucija, izrazito su milozvučni, suptilni i veoma prisni. U središtu zbivanja su eksterijerno-enterijerni ambijetni, pejzažne sekvence, velike mediteranske vode, arhitektonski detalji, habitusne krošnje, osebujno rastinje, abiotički egzemplari, zreli plodovi, cvijetni aranžmani i bogat predmetni instrumentarij. Sve je to na njenim eksplikatima izuzetno vješto umiksano sublimatorno povezano i koherentno supstituisano u specifične i samosvjesne likovne cjeline. U pojedinim svojim eksplikatima, slikarka zna da potisne inspirativno-tematske elemente u drugi plan, te da tretirani sadržaj dovede do poluapstraktnih modaliteta. Očigledno, njene su kreativne čežnje usmjerena ka izrazito likovnim problemima, komponovanju,odnosima oblika i formi, koloritu, te valerskim odnosima. Njena kompoziciona shematika je razuđena, izvanredno kontrolisana, izbalansirana i stabilna, a sve je zasigurno fundirano na solidnim crtačkim iskustvima. Izrazito razuđena hromatska lepeza čini osnovnu bit njenih harmoniziranih likovnih sadržaja. Neutralne koloritne površine, te usitnjene bogate hromatske arealitete, koherentno u jedinstvenu cjelinu simbiozno spaja arabeskalni linearitet. Taj zatamnjeni crtački grafizam, često je potisnut u dubinski fon eksplikata i više se osjeća, nego li se optikalno registruje. Na njenim slikama naprosto nema praznog hoda, sve je likovno zapunjeno i oslikano do samog ruba eksplikata. U funkciju se transparentne lazure, gusti i pastouzni nanosi, bogati fakturaliteti, sa posebnim akcentom na taktilne vrijednosti. Njena hromatska skala je izrazito razuđena, a kreće se u širokom rasponu od toplih do hladnih nijansi. Prilikom slikanja, Masličićeva se koristi prevashodno širokim flah četkama, ali i špahtlama, krpom ili podlakticom. Očigledno je da posebnu pažnju usmjerava prema podslikavanju, tako da uz dubine zna da zatreperi žestoko-oscilatorni ton, a čemu je dodatno pridodata reska hromatska akcentaža. Ovim ciklusom je nedvosmisleno potvrdila svoje zasluženo mjesto u savremenoj crnogorskoj likovnoj umjetnosti”.
Likovni kritičar Bogdan V. Musović Sabahetino likovno stvaralaštvo predstavlja kao: ” Polazeći od zavičajnog pejzaža ( Polimlje ), kojeg je obojila hercegnovskim sjećanjima, gdje je završila Umjetničku školu – iznjedrila je u zelenom raznoglasju, u plavim daljinama , u malim stvarima, prepoznatljivim i zagonetnim kompozicijskim i motivskim slutnjama, sasvim osobeni jezički likovni princip i razumijevanje umjetnosti u vremenu ovom. Riječ je o dugogodišnjem likovnom djelovanju Sabahete – Beke Masličić – koja je između ostalog i likovni pedagog. Međutim, radost slikanja, ovdje prelazi u sfere obojenog sna u ona stanja duha kada vas orkestrirani tonalitet uputi ka novim spoznajama. Dakle bez obzira je li riječ o motivu kao kolorističkoj ispovijesti ili “mrtvoj” prirodi, gdje se u dubini pojavljuju crveni signali kao daleka nebeska varničenja, kao “krovovi” (možda) nekih susreta na rubu sjećanja. Ipak, primarno interesovanje Beke Masličić je slobodna kompozicija,ekspresivnog poteza, linije koje upućuju na mediteransku komplimentarnost (urbanih vrtova-cjelina) gdje egzistiraju oprostoreni kolorit, crtež i miris kao logična posljedica motivskog slikokaza. Svakako da je suštinsko uporište Beke Masličič u postojećem ( realnom ) ali, isto toliko u izmaštanom u mnogolikim pejzažima i scenama s one strane svojevrsnog metafizičkog čuvstva. Ponekad je u tom sugestivnom prostoru “postavljena” figura ( kontura ) kao mjera njenih kompozicijskih odnosa perspektive sa svim kolorističko ustreptalim elementima i energijom koja iskri ( sijeva ) u daljini doživljenog. Otuda, u slikama Beke Masličić, počinjemo prepoznavati motive, koji su u našoj podsvijesti (svijesti ) dobili nove obrise i značenje. Naravno, da u stilsko-motivskom “prepoznavanju” nalazimo, ipak blage reminiscencije na One koje su obilježili svoje vrijeme, kroz vrijeme istorije, kulture i civilizacije – za vrijeme koje dolazi- Na umjetnost Beke Masličić možemo skrenuti pažnju kao na posebnu likovnu pojavu, na crnogorskoj likovnoj sceni sa osobenim likovnim iskazom, sa idejom, duhom i postupkom, gdje je još jednom, da podvučem, dodirnula ( u pravoj mjeri ) umjetničku suštinu – svoju očiglednu likovnu predodređenost iskazala je kroz suptilne forme i govor slike”.
Petrica Duletić, istoričarka umjetnosti, o Bekinom slikarstvu 2019. godine podvlači: “Retrospektivna izložba Beke Masličić predstavlja sažeti prikaz dosadašnjeg opusa umjetnice koja svojim likovnim istraživanjem i pedagoškim radom potvrđuje status ugledne lićnosti savremene crnogorske likovne umjetnosti. U pet decenija dugom stvaralačkom radu, od samog početka svoje slikarse karijere, načinom rada, slikarskim senzibilitetom, idejno i likovno pročišćenim ostvarenjima svrstava uz umjetnike recentnih ideja i realizacija.
Postavku čune djela koja se mogu podijeliti u nekoliko tematskih cjelina: pejzaži, mrtve prirode i manje zastupljene figuralne kompozicije. Ipak, pejzaž je dominantna tema u kojoj umjetnica svoje varijacije viđenog ambijenta dočarava formalnim strukturama od lirske apstrakcije do ekspresionizma.
Pejzaž kao likovna tema jedna je od najdugovječnijih inspiracija u istoriji umjetnosti. I ako nije bio zastupljen u svim u svim razvojnim epohama slikarstva kao samostalna tema upravo je taj motiv omogučio umjetnicima iskaz vlastitih promjena u percepciji stvarnosti. Sabaheta – Beka Masličić pejaž uzima kao polazište u vlastitom radu, a tokom stvaralačkog procesa vode je tragalačka strast i istraživački nerv koji rezultiraju otkrićem novog polja autentičnih slikarskih vrijednosti.
Dva su tematska područja unutar kojih Beka istražuje nove mogućnosti izraza. Upijajući svijet oko sebe i pouke koje je tokom školovanja usvojila u čuvenoj Umjetničkoj školi u Herceg Novom, umjetnica se u polju bliskih tema Boke i Polimlja fokusira na traganje kroz stvaralački proces. Istovremeni rad na dva posve različita motiva stvorio je naglašenu dihotomiju u pristupu i realizaciji pojedine teme.
Beka slika dio obale kod Herceg Novog, Njoj emocionalno blizak, onako kako ga iskonski osjeća – ekspresivno s mnoštvom boja, kretanja i titraja, otvorenim kompozicijama ispunjenim bogato zasićenim i često reljefno oblikovanim površinama platna. To je svijet lirskih impresija, onih o snovitim pejzažima sa kamenim kućama, baštama i sa čudesnim stablima čempresa, palmi i lovora.
U pejzažima sa motivom Polimlja slika posjeduje drugačiju ritmiku, naglašeni gest i linearno strukturiranje. Stvarnost je razložena na polju jakih, oštrih kontura ispunjena intenzivnim bojama ujednačenog tonaliteta, skladnih kolorističkih odnosa, uravnotežene kompozicije i naglašene forme.
Po onome što u prvom, fizičkom sloju, ove slike donose, evidentno je delikatno naslojavanje slobodno geometrijski sučeljenih pravougaonih ili pak nepravilnih partija, koje tvore fleksibilni ritam od jedne do druge ivice, sa težnjom da kompletno zasićenje ne gravitira ka centru, već da preraste u sugestiju otvorenosti i, reklo bi se, većeg kontinuuma i beskonačnosti. U hromatskom registru, ili pak tonalitetu gdje dominiraju plave i zelene osnove, i ponegdje akcenat crvene, ljubičaste ili žute boje, organizacija se kreće ka slobodno sazdanim komfiguracijama. Prisutna gestualnost, smjeli i široki gest i spontani potez četke elementi su koji grade bogatu i razuđenu formu. Beka Masličič uspješno razvija temeljne pretpostavke svojeg slikarstva: propusnu osnovu slojevitih nanosa boje i diferencirajuću strukturu većih i manjih polja suptilnog kolorističkog sklada kao temelj impresivnih sedimentacija.
Uz naglašenu odmjerenost u bojenim sazvučjima Beka pokazuje interes za ljepotu slikarske materije. Njen krajnji cilj je iskaz vlastitog duševnog stanja, mašte sjećanja, treperenje kreativnog uzbuđenja pred bjelinom platna. Taj unutrašnji nagon i stvaralački čin za ispoljavanjem najplemenitijih ličnih osjećanja čini da magija slike postaje prenosioc tajanstvenih svjedočanstava o spontanom optimizmu kroz iskonsko trajanje svijeta duhovne ljepote.
Dok najmanji formati obiluju većom koncentracijom raznolikih sadržaja tek naznačavajuči nepregledno bogatstvo prirode, pojedine kompozicije su pročišćenje i svedene na nekoliko dominantnih boja ujednačenog gibanja. Spajanje, prožimanje i prelivanje dominantno plavih tonova izmjenjuje se s uplivima pastuoznih nanosa bijele ili žute boje.Zahvaljujući jedinstvenom tretmanu boje, ovo slikarstvo je zgusnuto u utisku, nadasve lirsko, istovremeno puno unutarnjeg isijavanja,pulsiranje, energije i snage. Koristeći krajnje jednostavne postupke, beka je ovdje obogatila vlastitu koncepciju slikanog polja, potvrdila svoje jezičke formulacije, poetiku, evokativno-metaforička značenja, maštovitost, otvorenost, nadasve senzibilitet za heterogene spojeve različitih jezičkih činilaca, harmonizaciju divegentnih stilskih i egzekutivnih idioma u slikanom polju.Čudesno rasvijetljenim pojedinim partijama gdje svjetlost zraći iz boje, pronađenom elementarnošću oblika, slobodnom, a kontrolisanom strukturom, energijom poteza i raskošnim koloritom, postignut je komplementaran sklad između ličnog, unutrašnjeg doživljaja – raspoloženja i spoljaljnjeg sadržaja – atmesfere. Blaga geometrizacija je sredstvo da se sačuva integritet cjeline, da se odrede planovi u slici koji se potenciraju rasporedom svijetla. Umjetnica zadržava geometrijsku strukturu djela koja je jedinstvena u formalno-stilskom pogledu i sa posebnim senzibilitetom povezuje čulne vrijednosti u doživljaju likovne forme. U njenom stvaralaštvu evidentan je proces stilizacije kada forma na granici predstavnosti preuzima samostalnu ulogu i počinje da se dijeli, kombinuje, širi i umnožava. Konstrukciju i geometrizaciju slike, postignutu razmještenjem različitih planova i smišljenim tonskim kontrastom slikarka olakšsava treperenjem boje i sukobima valerske igre.Razvojem linearnog i bojenog sloja slike početna asocijatinost slabi ali jača utisak dinamizma i energije unutrašnjeg polja slike. Sve se dešava u prostoru čiji se segmenti sukobljavaju ili sadejstvuju kroz često krajnje složene dinamičke odnose.
Slike su izvedene adekvatno izabranom tehnikom akrilik i ulje na platnu, stilski dosljednom, vrlo preciznom i čistom zanatsko – tehničkom egzekucijom.Slike nastale tokom boravka u Parizu nepbične su po svojoj elementarnosti i unutrašnjoj zatvorenoj snazi. To je sivo – plava gromada iznijansiranih bojenih površina sa svijetlima i snažnim kolorističkim akcentima što se pojavljuju i daju reski zvuk čitavoj tišini zgusnute mase arhitekture, njihovih obrisa i kontura. Željeni kvalitet je bio ravnoteža, hromatska zvučnost i ritmička preglednost slike.
U mrtvim prirodama Beka slika korpe sa voćem, vrčeve i cvijeće ostvarujući harmoniju ikonografskih elemenata, boje, slikarske materije i svjetlosti. Svakom plodu nara, dunje ili smokve ona daje određenu monumentalnost, naglašavajući konture pomoću okruglih i dijagonalnih poteza četkicom i na taj način postiže njiho trodimenzionalnost.
Izborom šezdesetak radova iz dosadašnjeg opusa autorke, nastojali smo prestaviti sve razvojne faze kroz koje je umjetnica preispitivala sve ljučne elemetne svojeg medija uvijek u relaciji sa recentnim umjetničkim, društvenim i kulturološkim kontekstom duha vremena”.
Umjetnica Sabaheta Beka Masličić živi u Beranama i Podgorici i sa velikom strašću, nakon 5 decenija, nastavlja da bogati svoj likovni opus, a mi, posmatrači, imamo tu privilegiju da kroz Bekine pejzaže vizuelno hranimo dušu!
