Redakcija NACIONALNI PARK DURMITOR PRIMJER OČUVANJA PRIRODE
Piše: Božidar Proročić
Nacionalni park Durmitor, najviše je afirmisani i jedan od najpoznatjih nacionalnih parkova u Crnoj Gori. Površina NP Durmitor u sadašnjim granicama je 39 000 ha. Njima nisu obuhvaćene sve prirodne vrijednosti prostora, pa se sve više insistira na njegovom proširenju. Obuhvata kanjon Tare, kanjone desnih pritoka Tare – Vaškovske rijeke i Drage, Zabojsko jezero na Sinjajevini sa uskim pojasom koji ga povezuje sa prašumom Crna poda u kanjonu Tare, masiv Durmitora, djelovi Pivske planine, kanjon Sušice, izvorišni dio Bukovice i veći dio površine Jezera drobnjačkih.Ideja da prirodni značaj i vrijednosti Durmitora budu proglašene za Nacionalni park začeta je davne 1934. godine. Predložene su dvije zone: uža i šira.
Na proglašenje Durmitora za Nacionalni park čekalo se do 1952. godine. Tada je preporučena kompleksna teritorijalna zaštita, za razliku od prethodnih, koje su se, uglavnom, odnosile na zaštitu rijetkih biljaka i životinja, odnosno pojedinačnih objekata. Još u XIX vijeku crnogorski knjaz Nikola je Ukazom zabranio sječu šume oko Crnog jezera. Međutim, sve ovo nije bilo dovoljno da se adekvatno zaštiti priroda, pa je donešen prvi Zakon o zaštiti prirode kojim je predviđeno da se upravljanje Parkom vrši po posebnim propisima.Naziv Durmitor vjerovatno potiče od balkansko-rumunskog /tj rumunsko-vlaškog/ dijalekta i znači “spavati”. Druga etimologija ovog naziva može biti od keltskog imena “planina sa vodom”. Duž Kanjona Rijeke Tare, koji je najdublja klisura Evrope,( a druga u svijetu posle kanjona Kolorado) guste borove šume su prošarane bistrim jezerima, koja su staništa velikog broja endemskih biljaka. Nacionalni Park Durmitor je dio UNESCO Svjetskog Prirodnog nasleđa od 1980. godine. Pogled sa Durmitora je nezaboravan i obuhvata nekoliko stotona kilometara – od planine Rudnik na sjeveru do vrhova planine Orijena i Jadranskog mora i od Kopaonika Srbija do Čvrsnice, na zapadu. Neverovatno impresivan je pogled sa Durmitora na planinske vijence Crne Gore, prošarane riječnim dolinama i živopisnim kanjonima, kao i posmatranje zatalasanih planina, smještenih oko gorostasnog masiva Durmitora.
Najviš vrh je (Bobotov kuk) koji dostiže visinu od 2522 metara . Planina Durmitor je drugi po visini planinski vijenac Dinarskih Alpa, posle planinskih vijenaca Prokletija. Prekrasan planinski vijenac Durmitora i veličanstveno Crno Jezero Nacionalnog Parka Durmitor predstavljaju simbole Crne Gore. Nacionalni Park Durmitor, od čije ljepote zastaje dah, su stvorili lednici i ispresijecan je brojnim rijeekama i podzemnim potocima. Masiv Durmitora okružuje na sjeveru veličanstveni Kanjon rijeke Tare, najdublji kanjon Evrope, na zapadu nesvakidašnje lijep kanjon Pive i uzbudljivi kanjon Komarnice na jugu. Prema istoku Durmitor je otvoren prema prostranoj, 1500 metara visokoj Jezerskoj visoravni. Planina Sinjajevina se prostire od istočnog dijela visoravni Jezerske Površi. Planinski greben Durmitora se velikom većinom prostire u Opštini Žabljak, sa raznovrsnim smeštajnim kapacitetima i turističkom infrastrukturom. Na Durmitoru se nalazi 16 ledničkih jezera, razbačanih po planinskom masivu i Jezerskoj Površi. Jezera značajno doprinose llepoti Durmitora i nose nadimak Gorske Oči. Jezera Durmitora su Crno Jezero, Veliko Škrčko Jezero, Malo Škrčko Jezero, Jezero Zeleni Vir, Jablan Jezero, Valovito Jezero, Jezero Vir u Lokvicama, Srablje Jezero, Modro Jezero, Jezero Suva Lokva, Zminje Jezero, Barno Jezero, Pošćensko Jezero, Zabojsko Jezero, Vražje Jezero, Riblje Jezero, Zminčko Jezero i Sušičko Jezero.
Uz mnoge litološke i geotektonske interesantnosti, Durmitor je najpoznatiji po raznovrsnosti reljefa kakve se na malo gdje na svijetu može vidjeti. Iznad veličanstvenih kanjona i površi uzdižu se planinski vrhovi. Od vrhova, njih je preko 40 viših od 2000 m. Najviši je (već pomenuti Bobotov kuk) (2523 m), a lijepim izgledom, složenošću litološke osnove reljefa i ukupnom ljepotom ističu se još: Šljeme (2477 m), Prutaš (2393 m), Šareni pasovi (2248 m), Međed (2280 m), Savin kuk (2312 m) i drugi. Između durmitorskih vrhova su uvale, nekadašnji cirkovi pleistocene glacijacije – poznata katuništa. Od 11 planinskih jezera, više lokava i bara, najljepše je Crno jezero. Raznovrsna vegetacija, prije svega lijepe četinarske i listopadne šume, izuzetno su prirodno bogatstvo Durmitora. Nacionalni park je poznat po raznovrsnom životinjskom svijetu (srna, divokoza, medvjed, divlja svinja, vuk, tetrijeb, planinska zeba, sup i dr.
Durmitorski nacionalni park obiluje značajnim brojem spomenika kulture od antičkog perioda do najnovijeg doba. Najkarakterističniji su srednjovjekovni spomenici: razvaline gradova i utvrđenja, mostovi i karaule, nekropole i manastirski kompleksi u dolini rijeke Tare. Sva raskoš prirodnih ljepota, ambijentalnih i kulturnih vrednosti Durmitora i rijeke Tare, preovladala je da se nacionalni park Durmitor uvrsti u spisak Svjetske kulturne i prirodne baštine, odlukom Međunarodnog komiteta za Svjetsku kulturnu i prirodnu baštinu, u Parizu 1980. godine, dok je rijeka Tara i njena kanjonska dolina, UNESKO-vim programom Čovjek i biosfera 1977. godine uvrštena u svjetske ekološke rezerve biosfere. Kanjon Tare, kao jedinstvena pojava po svojoj dubini od 1.000, a mjestimično i 1.300 m, svrstava se odmah iza već pomenutog(Velikog kanjona rijeke Kolorado u SAD). Ima tok od 150 km i najduža je reka Crne Gore. Na delu toka kroz nacionalni park Durmitor rijeka Tara ima prosječan pad od 3,6 m/km, pa se formiraju bukovi i brzaci koji su svojom ljepotom upotpunili ambijent netaknute prirode.
O bogastvu flore na Durmitoru o bogastvu flore i faune, složenosti ekosistema, zastupljenosti preko 1300 vrsta vaskularnih biljaka, što predstavlja izuzetnu koncentraciju sa velikim brojem endemičnih i reliktnih vrsta, Durmitor predstavlja izuzetnu prirodnu vrijednost i trajnu inspiraciju naučnika i ljubitelja prirode. Durmitor je u sebi unjedrio prave raritete prirode, kakve su i šume crnog bora na lokalitetu Crna poda čija grandiozna stabla, i do 50 m visine, odolijevaju vremenu punih 400 godina. Vegetacijske zone Durmitora čine listopadna i zimzelena šuma, te podalpska zona. Od 37 endemskih vrsta biljaka šest ih se može naći samo na Durmitoru. U parku se takođe nalazi jedna od poslednjih nedirnutih šuma crnog bora, i to na tlu na kojem obično raste grmovito bilje.
Vrlo zanimljiva i retka je pojava takozvane ,,inverzije šuma” jer se na više mjesta iznad nivoa četinara, javlja pokrivač listopadnog rastinja bukve. Na Durmitoru raste i preko 40 vrsta samoniklih jestivih gljiva, te se smatra posebnim rezervatom u Evropi. Raznovrsnost biljnog i životinjskog svijeta Durmitor duguje dodiru dva velika geografska regiona: mediteranskog i evrosibirskog. Procjenjuje se da na ovom području raste više od 1.500 biljnih vrsta. Neke od njih vode porijeklo iz daleke geološke prošlosti, te se na padinama ovog planinskog masiva mogu naći vrste, koje su karakteristične za daleki Artik. U kanjonima Pive i Tare, sačuvane su pojedine vrste tercijalne flore iz Ledenog doba, a tresetišta na durmitorskim jezerima predstavljaju enklave, karakteristične za sibirske tajge.
Upornost u očuvanju nacionalnog parka Durmitor pripada upravi Nacionalnih Parkova Crne Gore uposlenima a posebno direktoru NPCG gospodinu Elviru Klici kao i direktoru ,,NP Durmitor” gospodinu Tomu Pajoviću brojne aktivnosti na očuvanju ovako složenog eko-sistema zahtijeva punu posvećenost i predanost koju sa puno ljubavi i posvećenosti i rada daje najljepše rezultate a to je da je ,,NP Durmitor”jedan od najposjećenih ali i najzaštićenjih parkova Evrope ali i Svijeta.
