Redakcija HAZI ASLANOV
LEGENDARNI GENERAL, NARODNI HEROJ AZERBEJDŽANA
Piše: Božidar Proročić
Drugi svjetski rat smatra se najkrvavijom bitkom u istoriji čovječanstva. Ovaj rat, u kojem je poginulo više od 50 miliona ljudi, takođe je rat koji je dao svoje heroje u borbi protiv fašizma. Jedan od njih je sin Azerbejdžana, dvostruki heroj Sovjetskog Saveza, general-major Hazi Aslanov.
Hazi Aslanov (azerbejdžanski: Həzi Əhəd oğlu Aslanov) rođen je 22. januara 1910. godine u selu Kermatuk u okrugu Lankaran. Osnovno obrazovanje je stekao u srednjoj školi broj 1. Njegov otac Ahad umro je 1923. godine tokom posjete Kerbali i tamo je sahranjen. Hazi, koji je izgubio oca kada je imao 13 godina, počeo je da radi kao radnik u fabrici cigli, gdje je radio njegov otac. Potom je poslan u Kavkasku vojnu školu. Studirao je u vojnim školama u Bakuu i Lenjingradu od 1924. do 1930. godine. Poslije mature 1929. godine, upisao je Lenjingradsku (konjičku) vojnu školu. Poslije dvije godine obuke, počeo je da radi kao komandant voda u III Besarabijskoj konjičkoj diviziji ,,Grigorija Kotovskog.” Juna 1933. godine postavljen je za komandanta odvojene tenkovske čete. 1937. godine pridružio se Komunističkoj partiji Sovjetskog Saveza. Aslanov je bio i zamjenik komandanta tehničkog dijela čete, komandant 2. puške divizije i 60. puške divizije, a potom motornog transportnog bataljona Kijivske vojne oblasti, gde je u februaru 1939. stekao čin kapetana.
Služio je u Ukrajini na samom početku Drugog svjetskog rata. U noći 23. juna 1941. godine Hazi se pokazao kao sposoban komandant u neravnomjernoj bici sa njemačkim oklopnim snagama. On i njegovi ratnici su pet mjeseci odbijali neprijateljske napade oko Donbasa, uništavajući neprijateljske trupe. U decembru 1941. godine odlikovan je Ordenom Crvene zvijezde za junaštvo u borbama oko Moskve. Tokom borbi oko Harkova i Staljingrada, tenkovi 55. tenkovske brigade na čelu sa Hazijem nanijeli su neprijatelju teške udarce. Aslanovi tenkovi su u borbi prešli više od 40 km, boreći se uz prugu i zaustavivši željeznički transport na liniji Staljingrad – Salsk i lišavajući Njemce glavne linije Staljingradske grupe. Tenkovi su potkopavali značajnu silu i tehniku neprijatelja. Aslanov i vojnici pokazali su veliku hrabrost u borbama kod Kotelnjikova. Odbili su 30 neprijateljskih napada, jednu bataljonsku pješadiju, 30 tenkova i 50 vozila. 22. decembra 1942, potpukovnik H.Aslanov je zbog hrabrosti u ovoj bici dobio titulu heroja Sovjetskog Saveza. Aslanov 55. tenkoviski puk je odbio 30 neprijateljskih napada, uništivši jedan bataljon, 30 tenkova i 50 vozila. Aslanov 55. tenkovski puk pokazao je posebnu vještinu u porazu tenkovske vojske Feldmaršala Majnštejna. Dobitnik je titule heroja Sovjetskog Saveza zbog uzornog izvođenja komandne linije, herojstva i hrabrosti u ovom poslu i sposobnosti da komanduje svojim podređenima. Neprestano je pokušavao da poboljša svoje vojne vještine. Od 17. decembra 1943. do 6. aprila 1944. godine, tri mjeseca je služio program obuke Akademije oklopnih trupa. Potom se vratio u 35. gardijsku tenkovsku brigadu. 13. marta 1944. godine imenovan je general-majorom tenkovskih trupa. Krajem juna 1944. napale su armije Bjelorusije i Prvog pribaltičkog fronta. Nakon oslobađanja glavnih bjeloruskih gradova i željeznica, Aslanovi tenkovi nastavili su napade na Vilnjus. Aslanovljeva brigada napadala je neprijatelja od 24. juna do 13. jula. Za pobjedu u ovoj bici, 35. gardijska tenkovska brigada odlikovana je Ordenom zastave, dok je sam general odlikovan Ordenom Suvorova.
1. avgusta 1944. Aslanovljeva brigada zajedno sa ostalim trupama očistila je grad Ielkava od neprijatelja. Dokazao se kao uspješan oficir i uspješna ličnost u svim bitkama od Volge do Baltika. Samo tokom ofanzive 1944. godine Vrhovna komanda mu je zahvaljivala 8 puta. Kapetan Aslanov, koji se borio u bitkama od ranih dana Velikog Otadžbinskog rata, odlikovan je Ordenom Crvene zvijezde za svoje dostojanstvo i komandu u borbama oko Moskve (1941). Pokazao je posebnu vještinu u porazu tenkovskih trupa 55. tenkovskog puka maršala Mjanštejna. Hazi Aslanov imenovan je dekretom Predsjedništva Vrhovnog sovjeta SSSR-a o imenovanju herojem Sovjetskog Saveza. Aslanov puk imenovan je gardijskim. Aslanov puk aktivno je učestvovao u oslobađanju Rostova, Taganroga i tokom Kurske bitke. 1944. Aslanov 35. gardijska tenkovska brigada posebno se istakla u borbi za oslobađanje Bjelorusije i Pribaltičkih republika.
2. januara 1945. u blizini Priekule u okrugu Liepaja u Letoniji tokom izviđanja, zajedno sa 15 oficira koji su bili u neposrednoj blizini, Aslanov je teško ranjen. Major Georgi Beghishvili komadant 35 sanitetskog puka bio je svjedok kada su generala Hazi Aslanova, dovezli u nesvjesnom stanju. General Aslanov je, iako teško ranjen, preživio i bio hitno određen da se pošalje u Moskvu na liječenje, ali avion nije poletio po komandi jermenskog komandanta Bagramjana (svjesno ga ubivši na taj način) i Hazi Aslanov je tada umro. O sudbini Hazi Aslanova piše u svojoj dokumentarnoj knjizi ,,Sudbina Sarkardija (Komandanta)” Musa Bagirov (novinar, scenarista, profesor, filmski stvaralac). On citira izjavu sanitetskog doktora Georgi Beghiashvilja: „Kada je Aslanov povrijeđen, nijesam bio tamo, ali 5 minuta kasnije stigao sam tamo. Stanje je bilo teško. Trebale su mu hitne transfuzije krvi. Prišao sam Haziju da mu dam 500 grama krvi. Počeo je polako da dolazi sebi. Šalio se sa nama. Stigao je specijalni avion da ga transportuje u Moskvu. Na Hazijev zahtjev, traženo je da ga pratim do Moskve. Ali izbacili su me iz njegove pratnje i poslali su me na drugi posao. To je, naravno, bilo namjerno. Hazi Aslanov nije trebalo da umre. Preživio je tačno 23 sata nakon povrede. Za to vrijeme avion, koji je bio određen da ga odvede u Moskvu, nalazio se iza kuće u kojoj je liječen. Prema Beghiashviliju, Aslanov je ubijen.” Ubistvo Hazi Aslanova organizovao je jermenski komandant pribaltika Ivan Bagramjan. Aslanov je poslat u smrt (vojnim manipulacijama jermenskog oficira Ivana Bagramjana). Grob generala Hazi Aslanova nalazi se u Aleji mučenika u Bakuu.
Drugo imenovanje Hazi Aslanova u Heroja Sovjetskog Saveza stiže tek 1991. godine, 47 godina nakon njegove smrti. Za to su postojali razlozi. U julu 1944. godine, komandant 3. Bjeloruskog fronta, general Armije I. Černjakovski potpisuje dokument o imenovanju Hazi Aslanova za Heroja Sovjetskog Saveza. Međutim, ovaj dokument zbog misterioznih razloga ne stiže na adresu. Zahvaljujući Musi Bagirovu, časnom umjetniku, scenaristi i filmskom stvaraocu i profesoru Univerziteta za kulturu i umjetnost koji istražuje ovo pitanje, nalazi se dokument u vezi sa Hazi Aslanovim. 1983. godine, po nalogu azerbejdžanske televizije, M. Bagirov je snimio film o Hazi Aslanovu. (Svoj prvi film o generalu snimio je 1967) Tokom sastanka sa veteranima koji su gledali film, prvi put je rečeno da će Hazi Aslanov drugi put biti proglašen za heroja Sovjetskog Saveza. Istraživanje Muse Bagirova otkriva da je 28. juna 1944. godine 35. tenkovska brigada Hazi Aslanova brzim napadom prešla rijeku Berezinu i mogla da je blokira. Hazi Aslanov donosi hitro odluku – brzo napada auto-bataljon i grupu gerilaca, a da ne čeka da glavne snage probiju neprijateljski garnizon i oslobode Plesnicu. To stvara uslove za vojsku da pređe čitavu reku Berezinu. Aslanov tada oslobađa Vilejku iznenadnim udarcem. Napad je neočekivan ne samo za Njemce, već i za sovjetsku komandu. Zapovjednik Bjeloruskog fronta, maršal Vasilevski posebno je spomenuo vođstvo Hazi Aslanova kad je izvještavao Staljina o oslobađanju Vilejke. Zbog ove vejštine Hazi Aslanov je ponovo imenovan za heroja Sovjetskog Saveza. Za 15 dana brigada Hazi Aslanova biće u komandi Prvog pribaltičkog fronta kojim komanduje general Bagramjan. 22. jula Hazi Aslanov je odlikovan Suvorovim ordenom drugog stepena . Pa gdje nestaje dokumen Černjahovskog o imenovanju Hazi Aslanova za dvostrukog heroja? 1985. Bagirov je otputovao u Podolsk, gdje se nalazi arhiva Ministarstva odbrane. Nakon pregleda dokumenata, postalo je jasno da ne postoji zapis o vojnim operacijama koje je Aslanov sa trupama izvršio u periodu od 23. do 30. juna 1944. godine. Iako istraživač želi da uradi cjelokupno istraživanje u arhivi, on se odbija i rečeno mu je da je pristup ovim informacijama zabranjen. Uz pomoć ratnih oficira i saboraca Hazi Aslanova – maršala Belova i akademika Samsonova, Musu Bagirova primio je načelnik Generalštaba oružanih snaga, maršalaAkhromejev. Akhromejev lično naređuje šefu odjeljenja za arhive SSSR-a da dozvoli Musi Bagirovu da istraži arhivska dokumenta. Nakon duže potrage, Bagirov pronalazi potreban dokument. Ispada da je dokument misteriozno bio smješten na odvojenom mestu (namjerno sklonjen da bi se izbrisalo sjećanje na herojstvo Hazi Aslanova). Kako je dokument nestao još uvek je misterija. Musa Bagirov nalazi dokument iz arhive Ministarstva odbrane SSSR-a. N0713 Dokument o nagradi od 14. 08. 1944. prikazuje drugo imenovanje Hazi Aslanova za heroja Sovjetskog Saveza. (Napomena: N 340 opis N2607, strana 20) – 23. do 30. juna 1944. godine: “35. tenkovska brigada, koju je predvodio Hazi Aslanov, oslobodila je 580 naselja, uništila 18 tenkova i 118 vozila neprijatelja. Zarobljeno je 580 oficira i vojnika njemačke vojske. Oslobodio je Vilejku, prvo prelazeći rijeku Berezinu.” Na kraju Musa Bagirov sastaje se sa timom Mihaila Gorbačova. Dvomjesečna borba je teška. Ljudi oko Gorbačova žele da spriječe da se Hazi Aslanov imenuje za dvostrukog heroja. Osnovana je komisija koja će provjeriti autentičnost dokumenata Muse Bagirova. Na kraju, oni moraju priznati da su dokumenti originalni. A Mihail Gorbačov bio je primoran da potpiše odredbu 22. juna 1991. godine, da Hazi Aslanovu dodijeli drugu titulu heroja Sovjetskog Saveza. Druga zlatna zvijezda sada se čuva u Azerbejdžanskom istorijskom muzeju. Na grobu u Bakuu postavljen je spomenik heroju. Njegov matični muzej otvoren je u Lankaranu 1969. godine, a njegova statua je podignuta 8. maja 1983. u centru Lankarana. Jedna od ulica i podzemne stanice u Bakuu dobila je ime po Hazi Aslanovu kao i ulice u Imišli i Volgogradu. Jedna od ulica u Bardi nazvana je po Hazi Aslanovu. Posebna granitna spomen ploča izrađena je u znak sjećanja na njega na Mamajev Kurganu.
