Redakcija Mehmed Šaćir Kurtćehajić Sandžaklija – Prvi bošnjački novinar i začetnik štampane riječi i novinarstva na bosanskom jeziku
Mehmed Šaćir Kurtćehajić-Sandžaklija, rođen je u Akovu (današnje Bijelo Polje) 1844. godine u uglednoj porodici kadije Mehmeda Emina Kurtćehajića, koji je službovao u nekoliko gradova Bosanskog vilajeta. Mehmed Šaćir je u rodnom gradu na Limu završio osnovnu školu (iptidaiju). Bez mogućnosti da se dalje školuje talentovan i željan znanja učio je uz svog oca. Marljiv i radan savladao je turski jezik i veoma rano stupio je u državnu službu. Radio je kao pisar u Pljevaljskom kadiluku, zatim pri sudu Novopazarskog sandžaka, da bi zahvaljujući svom predanom radu bio premješten u vilajetsku službu u Sarajevu.
Njegovo dalje interesovanje vezano je za pojavu štamparije 1866. u Sarajevu. Naime, štampariju je za vlade posljednjeg velikog bosanskog valije i reformatora Topal Osman-paše, oformio njemački majstor Ignaza Soppron.
U ovoj štampariji se aprila 1866. pojavio Bosanski vjesnik kao sedmična revija na bosanskom jeziku. List je prestao sa izlaženjem 1867. godine. Ubrzo nakon Bosanskog vjesnika, maja 1866. pojavila se Bosna, zvaničan organ Bosanskog vilajeta na turskom i bosanskom jeziku. Bio je to list za vilajetske poslove, vijesti i javne koristi. Urednik lista bio je Sarajlija Mustafa Refet Imamović, kojeg, početkom 1868. godine, zamjenjuje mladi Mehmed Šakir Kurtćehajić koji će na ovom mjestu ostati sve do kraja svog kratkog ali plodonosnog života.
List je u 13 godina izlaženja donosio tekstove važnijih zakona i naredbi, njihova pojašnjenja, politička zbivanja u svijetu i kraće informacije iz političkog, privrednog i društvenog života.
Mehmed Šaćir kao osnivač i urednik, pokrenuo novi list Sarajevski cvjetnik (Gülşen-i saray). On je uglavnom i ispisivao njegove stranice uz pomoć povremenih saradnika. Sarajevski cvjetnik je bio dvojezičan, izlazio je sedmično na četiri strane, s uporednim tekstom arapskim slovima na turskom i ćirilicom na bosanskom jeziku. Sarajevski cvjetnik se smatra prvim poluzvaničnim političkim i književnim listom, na području osmanlijske imperije. Imao je zadatak da reaguje na napade protiv Turaka, a naročito protiv štampe Austrije, Hrvatske i Srbije koja je pisala protiv Bosne. Po svom sadržaju bio je zanimljiviji od Bosne. Imao je tri glavne rubrike,Vilajetske vijesti, Unutrašnje vijesti i Inostrane vijesti. Imao je i rubrike Podlistak, Najnovija pošta, Sitne vijesti i Razne zanimljivosti , kao i oglase i sl. List je štampan na žutom papiru u tiražu od 2.000 primjeraka. Za tri i po godine izlaženja, do jula 1872. godine iz štampe je izašlo ukupno 170 brojeva.
Britko pisanje Sarajevskog cvjetnika, komentari i odgovori na napade drugih listova nisu ostali bez odjeka. Srbijanske vlasti su zabranjivale njegovu prodaju i distribuciju po Srbiji jer je ovaj list Kneževinu Srbiju tretirao kao jednu od mnogobrojnih provincija otomanske–turske imperije pa su vijesti iz Beograda izlagane kao unutrašnja stvar.
Kurtćehajić 1867. godine piše: ‘’Ja sam u 23. godini. Šta sam mogao učiniti? Otac me je donekle podučio osnovnim znanjima. U našim krajevima nema škole za više znanosti, da se u ovim godinama izobrazim kao jedan evropski mladić. Moja je najviša želja da odem u Evropu. Budući da je u našim krajevima nauka zanemarena, a u Evropi – ne znam: je li to prirođeno svojstvo naroda, šta li – naprotiv mnogo se gaji i njeguje. Od ostalih želja velika mi je da naučim francuski jezik…, neimanje nije mi dalo prilike’’.
U svojim tekstovima Kurtćehajić je ukazivao na zaostalost bošnjačkog naroda, tražeći uzroke tome prevashodno u slabom sistemu školovanja i zagovarajući obrazovanje mladih i usavršavanje zanata u skladu sa modernim evropskim dostignućima. Smatrajući da su mnogi Bošnjaci, umjesto usvajanja pozitivnih vrijednosti prisutnih na zapadu (ljubav prema nauci, želju za radom i redom, te tačnosti), počeli prihvatati pogrešne zapadne običaje (kao što su konzumiranje alkohola, razvrat i udaljavanje od vjere), Kurtćehajić je isticao da su na taj način Bošnjaci ne samo ostali neobrazovani i zaostali, već da su i povrijedili ono najbolje što su imali – moralne norme svoje tradicije i identiteta.
On nije dirao u institucije i kanone već je svoj rad usmjerio na prosvjetu pozivajući zemljake da otvaraju škole i školuju djecu: Našem narodu pismena nauka vrlo je potrebna, a osim ovoga vrlo bi valjalo u većim mjestima otvoriti učilišta u kojima da se nabave knjige i novine, te bi tako mogli poučavati i oni, koji umiju, i oni koji ne umiju čitati, sastajući se u svako prazno vrijeme, a time bi se i to dobro postiglo što bi takvo mjesto za sastajanje i nevinu zabavu moglo služiti.
O učenjaci domovine, hodite, pokažite se s dragim kamenjem vašeg znanja i prosvjetlite oči i umove vašega naroda, ne stojte, nego pišite šta god da znate da će narodu i zemlji biti od koristi.
Mada samouk, kao pragmatik i entuzijasta visoko se uzdigao iznad svojih sunarodnika i sredine. Za tri i po godine bavljenja novinarstvom i izdavanjem ovog lista, razvio se u oštrog posmatrača, analitičara i slikara ćudi svog vremena. Zalagao se za multivjersku i multinacionalnu toleranciju, ističući svoju formu suživota: Ne gledajmo manje razlike i zajedničko o prosvjeti da radimo, ugledavši se na tu uzajamnu ljubav o četiri vjeroispovjesti žiteljstva.
Postavljen je 1869. za direktora Vilajetske štamparije. U vilajetskoj vladi obavljao je posao tumača za turski jezik. Bio je član Idare medžlisa (Zemaljskog vijeća) a od 1872. predsjednik sarajevske opštine. Sve svoje poslove obavljao je savjesno i odgovorno na zadovoljstvo vilajetske vlade.
Obolivši od tuberkuloze, po savjetu ljekara, u julu 1872. godine, odlazi na liječenje u Beč. S obzirom da je bolest bila u već poodmakloj fazi, zdravstveno stanje Kurtćehajića se ni u Beču bitno ne mijenja, tako da on, u septembru iste godine, umire u 27-oj godini života. Sahranjen je na Centralnom groblju u Beču.
Literatura:
Dr Safet Bandžović, Kameni svjedok, Novi Pazar 1999.
Monografija “Sandžački Bošnjaci, Muhedin Fijuljanin, Tutin CBS 2010.
